Υπάρχουν «Αδυνατιστικά» προϊόντα;

Η άσκηση και οι υποθερμιδικές δίαιτες είναι οι πιο ενδεδειγμένες μέθοδοι στον καθημερινό αγώνα για την καταπολέμηση των «περιττών κιλών». Ποιοι όμως από εμάς βρίσκουν αλήθεια το χρόνο για εντατική άσκηση ή ακόμα και τη θέληση για περιορισμένη θερμιδική διατροφή; Τα συμπληρώματα διατροφής για την απώλεια βάρους αποτελούν σήμερα αξιόλογο σύμμαχο στην προσπάθεια για αδυνάτισμα.

Τα «αδυνατιστικά», ωστόσο, από μόνα τους δεν κάνουν θαύματα. Η χρησιμότητα και η αποδοτικότητά τους βασίζονται στην υιοθέτηση μιας υποθερμιδικής δίαιτας. Σε αυτή την περίπτωση από τη μια προσφέρουν την πρόσληψη διατροφικών στοιχείων που με τις «δίαιτες» δε γίνεται δυνατή και από την άλλη καταστέλλουν το αίσθημα της πείνας και περιορίζουν την όρεξη.

Γενικές πληροφορίες

Τα συμπληρώματα για την απώλεια βάρους χρησιμοποιούνται κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, διότι παρέχουν διατροφικά στοιχεία που δεν παρέχονται στο επιθυμητό επίπεδο από την υποθερμιδική δίαιτα, και δεύτερον, για τις πιθανές τους συνέπειες στην επίτευξη της απώλειας βάρους, μέσω του περιορισμού της όρεξης ή της αύξησης του μεταβολισμού σε κατάσταση ηρεμίας (RMR: Resting Metabolic Rate = Μεταβολικός Ρυθμός Ανάπαυσης).
Τα «αδυνατιστικά» συναντώνται είτε ως συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων, είτε ως ειδικά συμπληρώματα χημικών ουσιών και βοτάνων –τα λιποδιασπαστικά κατέχουν εδώ υψηλή θέση–, είτε ως υποκατάστατα γευμάτων, τα οποία «τείνουν να διαδίδονται ολοένα και περισσότερο στην Ελλάδα» σύμφωνα με το Χάρη Δημοσθενόπουλο, κλινικό διαιτολόγο-διατροφολόγο, τμηματάρχη του διαιτολογικού τμήματος του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών. «Συμπληρώματα ενός θρεπτικού συστατικού (π.χ. Ca) είναι συχνά απαραίτητα σε περιπτώσεις αυστηρά υποθερμιδικών διαιτολογίων, δηλαδή κάτω από 800 θερμίδες, που βασίζονται σε κανονική διατροφή και όχι ειδικά προϊόντα, για να καλυφθεί η RDA (Recommended Daily Allowance = Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη)» τονίζει ο Χ. Δημοσθενόπουλος. Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος, ωστόσο, προσθέτει ότι «η χορήγηση ενός MVM (Multi Vitamin Mineral = πολυσυμπλήρωμα μετάλλων και ιχνοστοιχείων) μπορεί να κριθεί απαραίτητη στην περίπτωση ενός μέτριου υποθερμιδικά διαιτολογίου, εφόσον κριθεί πως υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και ο τρόπος ζωής του ατόμου το επιβάλλει».

Κατηγοριοποίηση συμπληρωμάτων απώλειας βάρους

Ανάλογα με τον τρόπο που τα «αδυνατιστικά» επιδρούν στον οργανισμό για την απώλεια βάρους, προκύπτει η εξής κατηγοριοποίηση από την FDA (Food & Drugs Administrator = Διεύθυνση Τροφίμων και Φαρμάκων):

» Αύξηση ενεργειακής κατανάλωσης (Ephedra, Bitter Orange, Guarana, Caffeine, Country mallow, Yerba mate)
» Τροποποίηση μεταβολισμού υδατανθράκων (Chromium, Ginseng)
» Αύξηση κορεσμού (Guar gum, Psyllium, Glucomannan)
» Αύξηση οξείδωσης λίπους (L-carnitine, Hydroxycitric acid, Green tea, vitamin B₅, Licorice, CLA, Pyruvate)
» Μείωση απορρόφησης λίπους (Chitosan)
» Βελτίωση διάθεσης (St. JohnΆs wort)
» Ποικίλες δράσεις (Laminaria, Spirulina, Guggul, Apple cider vinegar)
» Αποβολή υγρών (Cascara, Dandelion).

Τα συνήθη λιποδιασπαστικά συμπληρώματα

Αποτελούνται από μεμονωμένα στοιχεία ή συνδυασμούς βιταμινών Β (χολίνη, ινοσιτόλη, Β₆), αμινοξέων (καρνιτίνη, φαινυλαλανίνη και μεθειονίνη), φυσικών συστατικών (φύκια, μηλόξυδο κτλ.), ειδικά λιπαρά οξέα, μεσαίας αλυσίδας τριγλυκερίδια και λεκιθίνη. Ειδικότερα, οι λιποτρόπες ουσίες δρουν είτε ενεργοποιώντας περισσότερο το μεταβολισμό του λίπους (λιπόλυση) είτε αυξάνοντας τη διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών. Ορισμένα λιποδιασπαστικά δρουν με περισσότερους από έναν τρόπους, διεγείροντας το μηχανισμό της λιπόλυσης, αυξάνοντας τη σωματική θερμοκρασία (θερμογένεση), την κινητικότητα των λιπαρών οξέων και την ανθεκτικότητα του οργανισμού στην κόπωση και μειώνοντας τη δράση των προσταγλανδινών και τη χρησιμοποίηση γλυκογόνου («υδατανθράκων») ως πηγή ενέργειας. Επιπλέον περιέχουν ουσίες που υποστηρίζουν τη διατήρηση του μυϊκού ιστού και κάποιο είδος διουρητικού βοτάνου που αυξάνει την αποβολή νερού.

L-καρνιτίνη

«Η L-καρνιτίνη αποτελεί βασικό συστατικό πολλών συμπληρωμάτων διατροφής με σκοπό τη μείωση του σωματικού λίπους και την απώλεια βάρους. Λόγω της επαρκούς σύνθεσής της από το σώμα μας, δε θεωρείται απαραίτητο θρεπτικό συστατικό. Υποτέθηκε ότι αν η διαθεσιμότητα L-καρνιτίνης στα μυϊκά κύτταρα αυξανόταν μέσω συμπληρωματικής εξωγενούς χορήγησης, τότε πιθανώς ο ρυθμός εισόδου των λιπαρών οξέων στα μιτοχόνδρια θα αυξανόταν, με αποτέλεσμα την αύξηση της οξείδωσης λιπαρών οξέων μέσης αλύσου» λέει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Εμμανουήλ Δημητρούλης, εξηγώντας την υπόθεση στην οποία βασίζονται για χρόνια οι εταιρείες παραγωγής τέτοιων συμπληρωμάτων. Οι επιστημονικές μελέτες, ωστόσο, αποδεικνύουν ότι η συμπληρωματική χορήγηση L-καρνιτίνης σε έναν οργανισμό με επαρκή επίπεδα αυτής δε μεταβάλλει το ρυθμό οξείδωσης των λιπαρών οξέων. Ο Εμ. Δημητρούλης προσθέτει: «ο μεγαλύτερος όγκος της περίσσειας L-καρνιτίνης αποβάλλεται μέσω των νεφρώνων, ενώ η L-καρνιτίνη, που κατακρατείται από τον ανθρώπινο οργανισμό, καθίσταται ανενεργή και χρησιμοποιείται μόνο σε περίπτωση μείωσης των φυσιολογικών επιπέδων της. Συμπερασματικά, σε ένα άτομο που παράγει ικανοποιητικές ποσότητες L-καρνιτίνης ενδογενώς, η χορήγηση συμπληρώματος L-καρνιτίνης δεν έχει κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα».

CLA

Τα τελευταία χρόνια το CLA (Conjugates Linoleic Acid = Συζευγμένο Λινολεϊκό οξύ) μελετάται από πλήθος εργαστηρίων με έμφαση στην επίδρασή του στη σύσταση του σώματος. Πιο συγκεκριμένα, «έχει υποτεθεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση CLA μπορεί να συμβάλει στη μείωση του λιπώδους ιστού και στην αύξηση της άλιπης μάζας σώματος» ενημερώνει ο Εμ. Δημητρούλης. «Η μέση δίαιτα ενός Ευρωπαίου περιέχει περίπου 150-200mg CLA ημερησίως, ενώ μια δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας και γαλακτοκομικά υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος μπορεί να οδηγήσει σε πρόσληψη 650-750mg CLA. Αντιθέτως, τα συμπληρώματα CLA, με σκοπό τη μείωση του λιπώδους ιστού και τη μείωση του σωματικού βάρους, προτείνουν πρόσληψη 3-4g CLA ημερησίως» συνεχίζει ο ειδικός.

Άλλες λιποδιασπαστικές ουσίες

Για συμπληρώματα που περιέχουν άλλες δραστικές ουσίες, διατηρώντας επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητά τους, μιλάει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, υπεύθυνος επικοινωνίας της Nutrimed, Πολ Φαρατζιάν: «Ο πολυσακχαρίτης Chitosan προωθείται ως ουσία για τη μείωση της απορρόφησης του λίπους από τον οργανισμό». Το υδροξυ-μεθυλοβουτυρικό οξύ και το πυροσταφυλικό οξύ, επίσης, αναφέρεται ότι επιδιώκουν την ποσοστιαία αλλαγή της σωματικής σύστασης, εμποδίζοντας τη διάσπαση των πρωτεϊνών και μειώνοντας το σωματικό λίπος αντίστοιχα. «Το υδροξυ-κιτρικό οξύ Garcinia cambogia υποστηρίζεται ότι μειώνει το ρυθμό της εκ νέου σύνθεσης λιπαρών οξέων στον οργανισμό και καταστέλλει το αίσθημα της πείνας» προσθέτει ο Π. Φαρατζιάν.

Yποκατάστατα γεύματος και αδυνάτισμα

Τα σκευάσματα αυτά εμπεριέχουν σχεδόν όλα τα θρεπτικά συστατικά με πολύ μικρή περιεκτικότητα σε λιπαρά και αποδίδουν περίπου 200 – 400 θερμίδες ανά σερβίρισμα. Το καλό αποτέλεσμα τέτοιου είδους διατροφικών σχημάτων οφείλεται στο γεγονός της απολύτως συγκεκριμένης θερμιδικής απόδοσης των υποκατάστατων γευμάτων, σε σχέση με γεύματα που δίδονται σε μια δίαιτα αδυνατίσματος και που συχνά διαφοροποιούνται σε θερμιδική απόδοση, από τη μεριά του ατόμου που εφαρμόζει τη δίαιτα. Ωστόσο, τα υποκατάστατα γευμάτων απομονώνουν το άτομο από τις οργανοληπτικές ιδιότητες της πρωτογενούς τροφής και ίσως να μην προωθούν το μοντέλο της αλλαγής της διατροφικής συμπεριφοράς του ατόμου, η οποία ουσιαστικά αποτελεί το βασικό προσανατολισμό κάθε σωστής θεραπευτικής προσέγγισης της παχυσαρκίας (www.yourdietitian.gr).

Ο Χ. Δημοσθενόπουλος ενημερώνει τους Έλληνες φαρμακοποιούς για την προσφορά αυτής της εναλλακτικής μεθόδου διαιτητικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας: «Μελέτες έδειξαν πως όσοι κατανάλωναν υποκατάστατα γευμάτων έχαναν περισσότερο από όσους έτρωγαν συμβατικά τρόφιμα. Ειδικότερα, παχύσαρκοι ασθενείς, που αντικατέστησαν δύο γεύματά τους με ένα τέτοιο προϊόν, έχασαν 8% του αρχικού τους βάρους σε διάστημα 3 μηνών θεραπείας, ενώ τα άτομα που κατανάλωσαν τις ίδιες θερμίδες (1200-1500kcal) μέσα από κλασικά τρόφιμα που διάλεγαν τα ίδια, έχασαν μόνο το 1,5% του αρχικού τους βάρους».

«Σύμφωνα με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (EC directive 96/8/EC), τα υποκατάστατα γευμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο στις VLCD (Very Low Calories Diet = Αυστηρή Υποθερμιδική Δίαιτα) όσο και στις LCD (Low Calories Diet = Υποθερμιδική Δίαιτα), και πρέπει να προσφέρουν 200-400kcal/δόση, με 25-50% PRO, 20-45% CHO & <30% FAT. Στην Ελλάδα αυτά τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο στις LCD, δηλαδή ως υποκατάστατα 1 ή 2 γευμάτων (όχι όλων των γευμάτων) και σε συνδυασμό με κανονική πρόσληψη υποθερμιδικής διατροφής», εξηγεί ο έμπειρος κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος.