Δυναμική και ταχέως εξελισσόμενη είναι η έρευνα γύρω από το εντερικό μικροβίωμα που αποδεικνύεται «καθρέπτης» της συνολικής κατάστασης της υγείας μας, και υπό αυτό πρίσμα ας δούμε ποιον ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν και τα οφέλη που δύναται να προσφέρουν τα προβιοτικά -χωρίς εντούτοις αυτό να σημαίνει πως είναι απαραίτητα και κυρίως ενδεδειγμένα για όλους, και ιδίως για άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα συγκεκριμένα μη παθογόνα βακτήρια-«σύμμαχοι» του πεπτικού συστήματος, τα οποία χαρακτηρίζονται από το γένος, το είδος και το στέλεχος, βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού αποκρούοντας «επιθέσεις» από εχθρικά βακτήρια και μικρόβια. Οι πιο γνωστοί προβιοτικοί μικροοργανισμοί είναι ορισμένα στελέχη μυκήτων όπως ο σακχαρομύκητας Boulardii και τα βακτήρια του γένους Lactobacillus και Bifidobacterium. Ένα γράμμα κάνει τη διαφορά από τα πρεβιοτικά, τα οποία αποτελούν την «τροφή» των προβιοτικών βακτηρίων που προστατεύουν και εγγυώνται την ισορροπία της μικροχλωρίδας του εντέρου. Tα πρεβιοτικά ουσιαστικά περιέχουν συστατικά τα οποία τρέφουν και βοηθούν την ανάπτυξη και διατήρηση των ευεργετικών βακτηρίων της εντερικής χλωρίδας, όπως είναι οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι ινουλίνες. Τα προβιοτικά συχνά συνδυάζονται με τα πρεβιοτικά και ονομάζονται «συμβιωτικά».
Αμφότερα περιλαμβάνονται σε ορισμένα τρόφιμα (τα προβιοτικά κυρίως σε ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το γιαούρτι και το κεφίρ) και συμπληρώματα διατροφής (κάψουλες, χάπια, σκόνη και υγρό εκχύλισμα), τα οποία και έχουν καταστεί τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα δημοφιλή, κατόπιν υποσχόμενων ερευνών που αποτυπώνουν τη δυνητική ευεργετική επίδραση της λήψης τους σε επαρκείς ποσότητες στην ομαλή λειτουργία του εντέρου και όχι μόνο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες προσφέρουν οφέλη στην υγεία του ξενιστή. Τα προβιοτικά έχει ανακύψει ότι ενδεχομένως μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση της διάρροιας λόγω λήψης αντιβίωσης (λοίμωξη από C. difficile), τη διαχείριση συμπτωμάτων διάρροιας ή δυσκοιλιότητας που μπορεί να πηγάζουν από ελκώδη κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και νόσο του Crohn, καθώς και τη λεγόμενη διάρροια των ταξιδιωτών (λόγω μολυσμένης τροφής ή νερού).
Ένα έτερο πεδίο είναι η αντιμετώπιση λοιμώξεων του κόλπου και ουρολοιμώξεων στις γυναίκες, καθώς και οι αλλεργικές αντιδράσεις (ατοπική δερματίτιδα, άσθμα) και δερματικές παθήσεις όπως το έκζεμα.
Η καθοδήγηση ιατρού αποτελεί την ενδεδειγμένη οδό ως προς τη λήψη προβιοτικού συμπληρώματος. Η λήψη τους θεωρείται γενικά ασφαλής και ενισχυτική προς την άμυνα του οργανισμού. Ωστόσο, τα προβιοτικά θα μπορούσαν θεωρητικά να προκαλέσουν λοιμώξεις σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή ασθενείς σε ανοσοκαταστολή. Η ιατρική σύσταση είναι απαραίτητη κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό και όταν λαμβάνεται άλλη φαρμακευτική αγωγή.
Η αποτελεσματικότητα ενός προβιοτικού συμπληρώματος, εφόσον η λήψη του κρίνεται απαραίτητη, συναρτάται από το βακτηριακό στέλεχος ή το συνδυασμό στελεχών, τον αριθμό των ζωντανών πληθυσμών που περιέχει και τη μορφή λήψης του.
Το κάθε στέλεχος (κυρίως λακτοβάκιλλοι και μπιφιδοβακτήρια) ενδείκνυται για διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις και συμπτώματα. Δεν προορίζονται, ούτε είναι απαραίτητα, τα προβιοτικά για όλους, σημειώνει. Ούτε και αρκεί η λήψη ενός προβιοτικού, πρέπει να είναι και το κατάλληλο -στέλεχος, δοσολογία (η συγκέντρωση των προβιοτικών μετράται σε CFU, colony-forming units).
Σαφώς πιο αποδοτικά είναι για περιπτώσεις διάρροιας, και όχι μόνο λόγω λήψης αντιβίωσης, αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου ή χρόνια δυσκοιλιότητα, και εκεί αρμόδιος είναι ο θεράπων ιατρός που θα μπορούσε να συστήσει τη χρήση τους στη βάση και άλλων απεικονιστικών εξετάσεων, όπως γαστροσκόπηση ή κολονοσκόπηση.
Στη διατροφή μας «βρίσκουμε» τα προβιοτικά σε γιαούρτι, κεφίρ, μαλακά ωριμασμένα τυριά, μαύρη σοκολάτα (περιέχει και πρεβιοτικά), ελιές, πίκλες λαχανικά τουρσί, βουτυρόγαλο, πάστα φασολιών από ζύμωση, σάλτσα σόγιας.
-Αναφορά στα τρόφιμα / διατροφή. Ειδικά στο γιαούρτι και τι να προσέχουμε στις ετικέτες. Ποια είναι η καλύτερη πηγή; (γαλακτοκομικά και δη τα μη παστεριωμένο όπως πρόβειο παραδοσιακό γιαούρτι με πέτσα;).
Για την παρασκευή του γιαουρτιού, απαιτούνται γάλα και δύο ζωντανά βακτήρια (Lactobacillus bulgaricus και Streptococcus thermophilus), τα οποία μέσω της ζύμωσης μετατρέπουν το γάλα σε γιαούρτι. Διατροφικά προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως είναι το γιαούρτι και το ξινόγαλα, περιέχουν πολλά ζωντανά μικρόβια ενώ τα τελευταία χρόνια η βιομηχανία δημιούργησε προβιοτικά προϊόντα στα οποία προσέθεσε μεγαλύτερο ποσοστό ζωντανών μικροβίων, ώστε να αυξάνεται η ωφελιμότητά τους και η αποτελεσματικότητα τους (η νέα κατηγορία γιαουρτιών που είναι εμπλουτισμένα με προβιοτική καλλιέργεια). Ασφαλώς, δεν περιέχουν όλα τα γιαούρτια ζωντανά και ενεργά βακτήρια αφού συχνά το γιαούρτι υποβάλλεται σε μια θερμική επεξεργασία, η οποία σκοτώνει τα βακτήρια –ωφέλιμα και μη- για να το κάνουν πιο σταθερό για αυτό και πρέπει να ελέγχουμε την ετικέτα για τη φράση “ζωντανή και ενεργή καλλιέργεια γιαούρτης”. Η καλύτερη πηγή προβιοτικών είναι τα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (π.χ. πρόβειο παραδοσιακό γιαούρτι με πέτσα).
-Μικρές μελέτες σχετικά με απώλεια βάρους; Αναφέρουμε ότι δεν συστήνονται τα συμπληρώματα στη διαχείριση-διατήρηση βάρους;
Μελέτες έχουν δείξει ότι το μικροβίωμα των παχυσάρκων ατόμων είναι διαφορετικό ως προς τα βακτήρια του εντέρου από αυτό των πιο αδυνάτων. Επίσης, η μεταμόσχευση κοπράνων από άπαχα ζώα οδήγησε στην απώλεια του βάρους σε παχύσαρκα ζώα. Σε μελέτες με παιδιά στην Κίνα βρέθηκε ότι όσα έπαιρναν προβιοτικά έχασαν πολύ περισσότερο βάρος από εκείνα που δεν χρησιμοποιούσαν τέτοιου είδους συμπληρώματα διατροφής, ενώ τα στελέχη του Lactobacillus gasseri, του Lactobacillus rhamnosus και του Bifidobacterium lactis φάνηκε να έχουν ευεργετικής δράση στην απώλεια βάρους και την μείωση του σωματικού λίπους χωρίς όμως αυτό να έχει επαρκή επιστημονική ένδειξη. Τα δεδομένα δηλαδή που υποστηρίζουν ότι τα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν κάποιους ανθρώπους να χάσουν βάρος είναι πολύ περιορισμένα.
