Ο διαβήτης τύπου 2 είναι μια μεταβολική κατάσταση που επηρεάζει τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Ένα άτομο με διαβήτη μπορεί και πρέπει να διαχειρίζεται την κατάσταση αυτή ακολουθώντας μια υγιεινή διατροφή, κάνοντας άσκηση και διατηρώντας ένα υγιές σωματικό βάρος.
Η κετογονική διατροφή είναι μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, μέτρια πρωτεΐνη, πολύ χαμηλή σε περιεκτικότητα υδατανθράκων που μπορεί να βοηθήσει μερικούς ανθρώπους στη διατήρηση του σακχάρου στο αίμα.
Η κετογονική διατροφή είναι δημοφιλής ως ένας τρόπος για να βοηθήσει τους ανθρώπους να χάσουν βάρος. Αλλά είναι μια ασφαλής, αποτελεσματική μέθοδος για να κρατήσει τον διαβήτη υπό έλεγχο;
Τι είναι η κετογονική διατροφή (keto diet)
Πρόκειται για ένα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες σχέδιο διατροφής. Τα περισσότερα από τα τρόφιμα που περιέχει είναι πλούσια σε λιπαρά, είτε αυτά είναι ακόρεστα όπως αυτά που περιέχουν οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και το αβοκάντο, είτε κορεσμένα όπως στο βούτυρο και στο λάδι καρύδας. Στα διαιτολόγια αυτά επίσης περίπου το 20 -30% της ενέργειας της διατροφής προέρχεται από πρωτεΐνες, είτε άπαχες (όπως από το στήθος κοτόπουλου) είτε πλούσιες σε λίπος (όπως από το μπέικον και τα αλλαντικά). Το διαιτολόγιο περιορίζει αυστηρά τους υδατάνθρακες, ακόμα και εκείνους που συνήθως θεωρούνται καλής ποιότητας, όπως τα φασόλια, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, το γάλα και πολλούς τύπους φρούτων και λαχανικών. Στη διατροφή «keto» καταναλώνονται λιγότερα από 50 γραμμάρια υδατάνθρακες την ημέρα. Για να γίνει αυτό πιο σαφές να επισημάνουμε ότι ένα μέτριο μήλο έχει 15-25 γραμμάρια υδατάνθρακες.
Πώς λειτουργεί η δίαιτα
Κανονικά, το σώμα μας καταναλώνει ως βασικό καύσιμο τη γλυκόζη την οποία προσλαμβάνει από τους υδατάνθρακες. Μετά από λίγες μέρες με την κετογονική διατροφή, το σώμα σας δεν προσλαμβάνει πλέον γλυκόζη και έτσι αρχίζει να καίει σωματικό λίπος αντ ‘αυτής, διαδικασία που ονομάζεται «κέτωση». Η κέτωση δημιουργεί ουσίες λιπαρών οξέων που ονομάζονται κετόνες, τις οποίες το σώμα σας μπορεί να χρησιμοποιήσει για απόδοση ενέργειας. Μια κετογονική διατροφή περιλαμβάνει κυρίως κάποια από τα ακόλουθα είδη τροφίμων:
Λαχανικά χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες: αποφεύγονται τα αμυλώδη λαχανικά, όπως οι πατάτες και το καλαμπόκι.
Αυγά: Τα αυγά είναι χαμηλά σε υδατάνθρακες, καθώς αποτελούν εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών.
Κρέατα: Αποτελούν βασικές πηγές πρωτεϊνών αλλά τα λιπαρά κρέατα θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο για να μην επιβαρύνεται η υγεία της καρδιάς.
Καλές πηγές λίπους: Αυτές περιλαμβάνουν αβοκάντο, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και σπόρους. Αν και η διατροφή είναι πλούσια σε λίπος, είναι σημαντικό να περιλαμβάνει κυρίως καλά λιπαρά και όχι συχνά επιλογές όπως μπέικον, λουκάνικο, κόκκινο κρέας και λιπαρά τυριά.
Ψάρια: Αυτή είναι μια καλή πηγή πρωτεΐνης.
Κόκκινα φρούτα: Αυτά είναι καλές πηγές ινών, βιταμινών, ανόργανων συστατικών και αντιοξειδωτικών που μπορεί να καταναλώνονται στη κετογονική διατροφή στη σωστή ποσότητα.
Τα οφέλη της δίαιτας
Η κετογονική διατροφή μπορεί να συμβάλει σε καταστάσεις όπως:
1. Η χαμηλή πίεση αίματος
2. Η βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη
3. Η μειωμένη εξάρτηση από τη φαρμακευτική αγωγή
4. Καλύτερα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL) ή «καλής» χοληστερόλης, χωρίς προσθήκη λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL) ή «κακής» χοληστερόλης
5. Η μείωση της ινσουλίνης
Επίπτωση της δίαιτας στο βάρος
Η κετογονική διατροφή βοηθά το σώμα να καίει λίπος. Αυτό είναι επωφελές όταν ένα άτομο προσπαθεί να χάσει βάρος και μπορεί να είναι χρήσιμο για άτομα των οποίων το υπερβολικό βάρος έχει επηρεάσει την ανάπτυξη του προδιαβήτη και του διαβήτη τύπου 2.
Ακόμα και η ελαφρά έως μέτρια απώλεια βάρους μέσω της διατροφής και της άσκησης μπορεί να υποστηρίξει τον γλυκαιμικό έλεγχο, τη γενική ευεξία και την κατανομή της ενέργειας καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας σε άτομα που έχουν διαβήτη. Έρευνες έδειξαν ότι οι άνθρωποι που λαμβάνουν μια κετογόνο διατροφή δείχνουν βελτίωση στη διαχείριση της στάθμης των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα και ότι μερικοί έχουν βιώσει σημαντική απώλεια βάρους.
Η κετογονική δίαιτα βοηθά όσους έχουν διαβήτη;
Μια κετογονική διατροφή μπορεί να βοηθήσει μερικούς ανθρώπους με διαβήτη τύπου 2 επειδή επιτρέπει στο σώμα να διατηρήσει τα επίπεδα γλυκόζης σε ένα χαμηλό, αλλά υγιές επίπεδο. Η χαμηλότερη πρόσληψη υδατανθράκων στη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη μεγάλων αιχμών στο σάκχαρο του αίματος, μειώνοντας την ανάγκη για ινσουλίνη. Η κέτωση έχει σημαντικό αντίκτυπο στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, οπότε η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως.
Οι ερευνητές αρχικά ανέπτυξαν και συνεχίζουν να συστήνουν τη διατροφή για παιδιά με επιληψία. Ωστόσο, μερικές κριτικές υποστηρίζουν ότι μπορεί επίσης να ωφελήσει μερικά άτομα με διαβήτη. Μερικές έρευνες έχουν δείξει ότι μετά από μια κετογονική διατροφή μπορεί:
1. Να μειωθεί ο κίνδυνος διαβήτη σε άτομα που έχουν προδιάθεση
2. Να βελτιωθεί ο γλυκαιμικός έλεγχος σε άτομα με διαβήτη
3. Να ενισχυθεί η προσπάθεια απώλειας υπερβολικού βάρους.
Οι έρευνες δείχνουν ακόμη ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να μειώσουν και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους με τη διατροφή keto, να χάνουν βάρος, να χρειάζονται λιγότερα φάρμακα και να μειώσουν την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c).
Στις 18 Απριλίου 2019, η Αμερικανική Ένωση Διαβήτη (ADA) δημοσίευσε μια νέα έκθεση Consensus η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο τη κατανάλωση χαμηλών υδατανθράκων σε ποσοστό 26-45% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων (low carbohydrate), αλλά και την πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες (κετογονική= very low carbohydrate) διατροφή με πρότυπο κατανάλωσης 20-50 γρ υδατανθράκων ημερησίως.
Η έκθεση είναι σαφής ότι δεν υπάρχει ένα πρότυπο κατανάλωσης – «ένας τύπος δίαιτας για όλους» – για την πρόληψη ή τη διαχείριση του διαβήτη και ότι δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένουμε ότι θα πρέπει να υπάρχει μόνο ένα πρότυπο κατανάλωσης για όλους. Δεδομένης της μεγάλης ποικιλίας των ατόμων που πάσχουν από διαβήτη και προ-διαβήτη, συμπεριλαμβανομένου του ποικίλου πολιτισμικού τους περιβάλλοντος, των προσωπικών προτιμήσεων, των συνυπαρχουσών συνθηκών και της ποικιλίας του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος από το οποίο προέρχονται.
Η έκθεση αυτή υπογραμμίζει πολλά πρότυπα διατροφής που είναι αποτελεσματικά σε διαφορετικούς βαθμούς για την επίτευξη διαφορετικών στόχων, με πιθανά οφέλη όπως μείωση HbA1C, η απώλεια βάρους, η μείωση της αρτηριακής πίεσης, η βελτίωση των λιπιδίων (υψηλότερη HDL-c, χαμηλότερη LDL-c).
Επιδράσεις στη γλυκόζη του αίματος
Η κετογονική δίαιτα έχει τη δυνατότητα να μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Η διαχείριση της πρόσληψης υδατανθράκων συνιστάται συχνά για άτομα με διαβήτη τύπου 2, επειδή οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε ζάχαρη και, σε μεγάλες ποσότητες, μπορούν να προκαλέσουν αιχμές του σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, ο αριθμός των υδατανθράκων θα πρέπει να καθορίζεται σε μεμονωμένη βάση με τη βοήθεια του γιατρού και του κλινικού διαιτολόγου. Αν υπάρχουν ήδη υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, η κατανάλωση υπερβολικών υδατανθράκων μπορεί να είναι επικίνδυνη και τότε αλλάζοντας την εστίαση στο λίπος μπορεί να βιώσουν μειωμένο σάκχαρο στο αίμα. Κάθε άτομο έχει διαφορετικές διατροφικές ανάγκες και για αυτό θα πρέπει να εξατομικεύονται τα προγράμματα διατροφής με βάση τις τρέχουσες διατροφικές συνήθειες, τις προτιμήσεις και το βάρος του στόχου ή το επίπεδο σακχάρου στο αίμα για αυτό το άτομο.
Τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες, όπως ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά, γάλα και φρούτα, αποτελούν κύρια πηγή ενέργειας για πολλές σωματικές διαδικασίες. Το σώμα χρησιμοποιεί την ινσουλίνη για να βοηθήσει τη μεταφορά γλυκόζης από το αίμα στα κύτταρα για ενέργεια. Ωστόσο, σε ένα άτομο με διαβήτη, η ινσουλίνη είτε απουσιάζει είτε δεν λειτουργεί σωστά. Αυτό διαταράσσει την ικανότητα του οργανισμού να χρησιμοποιεί υδατάνθρακες αποτελεσματικά και, με τη σειρά του, προκαλεί υψηλά επίπεδα σακχάρων στο αίμα. Εάν ένα άτομο τρώει γεύμα υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της γλυκόζης του αίματος, ειδικά σε ένα άτομο με διαβήτη. Ο περιορισμός της πρόσληψης υδατανθράκων είναι η κεντρική ιδέα της διατροφής «keto».
Επίδραση στη φαρμακευτική αγωγή
Οι κετογονικές δίαιτες μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Ως εκ τούτου, ορισμένα άτομα με διαβήτη τύπου 2 που ακολουθούν επίσης μια κετογονική διατροφή μπορεί να είναι σε θέση να μειώσουν την ανάγκη τους για φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι εκείνοι που ακολουθούν την κετογονική δίαιτα παράλληλα με ένα σχήμα ινσουλίνης ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης υπογλυκαιμίας (χαμηλό επίπεδο σακχάρου στο αίμα). Η υπογλυκαιμία εμφανίζεται όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα πέσουν στα 70 mg / dL ή λιγότερο. Για αυτό και είναι σημαντικό να συζητά το άτομο με διαβήτη με τον γιατρό και το διαιτολόγο για οποιαδήποτε αλλαγή διατροφής, ενώ βρίσκεται σε φαρμακευτική αγωγή. Η μη κατανάλωση αρκετών υδατανθράκων μπορεί να είναι επικίνδυνη όταν λαμβάνονται ορισμένα φάρμακα για τον διαβήτη.
Ο Χάρης Δημοσθενόπουλος SRD. MMedsci.PhDc, είναι Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο Αθηνών
