Η διατροφή χωρίς γλουτένη έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας, με διάσημους και μη να ορκίζονται ότι έχουν ευαισθησία σε αυτή την πρωτεΐνη και πως νιώθουν πολύ καλύτερα από τότε που τη διέγραψαν από τη διατροφή τους.
Ο Δημήτρης Ταμπακόπουλος, διευθυντής γαστρεντερολόγος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο και ο κλινικός διαιτολόγος – βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος του Λαϊκού Νοσοκομείου, εξηγούν τι είναι η δυσανεξία στη γλουτένη και σε τι διαφέρει από την ευαισθησία.
Τι είναι η δυσανεξία στη γλουτένη;
Η δυσανεξία στη γλουτένη (ή κοιλιοκάκη) είναι η αδυναμία του βλεννογόνου του εντέρου να διασπάσει και να απορροφήσει τη γλουτένη, με συνέπεια να υφίσταται βλάβες οι οποίες δίχως θεραπεία μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές, όπως το γαστρεντερικό λέμφωμα.
Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη που υπάρχει σε ορισμένα δημητριακά (σιτάρι, βρώμη, κριθάρι, σίκαλη) και προσδίδει ελαστικότητα και συνενωτική ικανότητα στα άλευρά τους. Εξαιτίας των ιδιοτήτων της, προστίθεται σε σούπες, μείγματα κέικ, σταθεροποιητές κ.λπ. Η δυσανεξία σε αυτήν δεν είναι τροφική αλλεργία αλλά ένα αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή μία ασθένεια που προκαλείται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα.
Πώς εκδηλώνεται;
Η δυσανεξία εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα που διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οσο πιο πολλά από αυτά τα συμπτώματα έχει κάποιος έπειτα από την κατανάλωση γλουτένης τόσο αυξάνονται οι υπόνοιες ότι πάσχει από κοιλιοκάκη.
Τα πλέον χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι φουσκώματα (μετεωρισμός), διαταραχές των κενώσεων (κυρίως διάρροια), μειωμένη όρεξη, απώλεια βάρους, αδυναμία αύξησης του βάρους (από αυτό το σύμπτωμα εγείρονται υπόνοιες στα παιδιά), πόνοι στις αρθρώσεις, κόπωση, σιδηροπενική αναιμία, νευρολογικές διαταραχές (π.χ. κατάθλιψη, λήθαργος) και δερματικές βλάβες τύπου έρπητα.
Σε τι διαφέρει από την ευαισθησία στη γλουτένη;
Η μη οφειλόμενη στην κοιλιοκάκη ευαισθησία στη γλουτένη (NCGS) είναι μια νέα διαταραχή, από την οποία πιστεύουν ότι πάσχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, οι οποίοι παραπονούνται για εντερικά και εξωεντερικά συμπτώματα που πιστεύουν ότι αμβλύνονται όταν δεν τρώνε γλουτένη.
Η ύπαρξη της ευαισθησίας αυτής δεν είναι ευρέως αποδεκτή, ενώ δεν υπάρχει επιστημονική ομοφωνία για τα διαγνωστικά της κριτήρια, ούτε φυσικά για τους αιτιολογικούς παράγοντες ή τη θεραπεία της.
Οποιος λ.χ. έχει φούσκωμα όταν τρώει μακαρόνια δεν πάσχει υποχρεωτικά από ευαισθησία ή από δυσανεξία στη γλουτένη, εάν αυτό είναι το μοναδικό του σύμπτωμα. Το πιθανότερο είναι ότι έχει κάτι άλλο – από σπαστική κολίτιδα ή νεύρωση του στομάχου έως στρες.
Κρύβει κινδύνους η διατροφή χωρίς γλουτένη;
Η διατροφή χωρίς γλουτένη αποτελεί τη μοναδική θεραπεία για τους πάσχοντες από κοιλιοκάκη, οι οποίοι κινδυνεύουν εάν αφήσουν τις βλάβες στο έντερό τους δίχως θεραπεία.
Δεν μπορεί όμως κάποιος να τη συστήσει εύκολα σε έναν άνθρωπο που πιστεύει ότι έχει ευαισθησία στη γλουτένη αφού, όπως προαναφέρθηκε, δεν υπάρχει καν επιστημονική συμφωνία για την ύπαρξή της.
Πάντως η διατροφή χωρίς γλουτένη δύσκολα δημιουργεί προβλήματα. Ενδεχομένως όμως να υπάρξει κάποια ανεπάρκεια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ας σημειωθεί ότι η διατροφή χωρίς γλουτένη είναι δύσκολη στην εφαρμογή της, διότι η γλουτένη προστίθεται σε πάρα πολλά τρόφιμα και υπάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης.
Πώς γίνεται η διάγνωση της δυσανεξίας;
Με εξετάσεις αίματος στις οποίες αναζητώνται δύο ειδών αντισώματα και αν, χρειασθεί, με γαστροσκόπηση για να ληφθεί δείγμα από το ανώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου (τον δωδεκαδάκτυλο) και να ελεγχθεί ο βλεννογόνος.
Οι εξετάσεις αυτές δεν πρέπει να γίνουν έπειτα από περίοδο διατροφής χωρίς γλουτένη διότι δεν θα εντοπισθούν τα αντισώματα ούτε οι βλάβες, οπότε δεν θα γίνει σωστή διάγνωση.
Αριθμοί
1-3% του πληθυσμού πάσχει από δυσανεξία στη γλουτένη (νόσος κοιλιοκάκη)
6-10 φορές περισσότεροι οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι έχουν ευαισθησία στη γλουτένη
Συμπτώματα δυσανεξίας
* Στόμα – Πληγές (έλκη), διάβρωση αδαμαντίνης ουσίας δοντιών, σπανιότερα κακοσμία του στόματος και ουλίτιδα
* Δέρμα – Δερματικές βλάβες τύπου έρπητα, ακμή, εύθραυστα νύχια, έκζεμα, ωχρό δέρμα
* Πεπτικό σύστημα – Φουσκώματα (μετεωρισμός), διαταραχές των κενώσεων (κυρίως διάρροια), μειωμένη όρεξη, απώλεια βάρους, αδυναμία ανάκτηση του βάρους (από αυτό το σύμπτωμα την υποπτευόμαστε στα παιδιά)
* Άλλα – Πόνοι στις αρθρώσεις, κόπωση, σιδηροπενική αναιμία, νευρολογικές διαταραχές (π.χ. κατάθλιψη, λήθαργος)
Η διατροφή χωρίς γλουτένη
Τρόφιμα που επιτρέπονται
* Φασόλια, ξηροί καρποί, σπόροι στην φυσική, μη επεξεργασμένη μορφή τους
* Φρέσκα αυγά
* Φρέσκα κρέατα, ψάρια και πουλερικά (όχι προτηγανισμένα, προμαγειρεμένα, με κουρκούτι ή μαριναρισμένα)
* Φρέσκα φρούτα και λαχανικά
* Τα περισσότερα γαλακτοκομικά προϊόντα (αλλά όχι π.χ. γιαούρτι με δημητριακά ή τυρί σε μορφή κρέμας)
* Ρύζι, πατάτες, καλαμπόκι, σόγια, κινόα, φαγόπυρο, κεχρί, ταπιόκα
Τρόφιμα που απαγορεύονται 1
Όλα τα προϊόντα που περιέχουν σιτάρι, βρώμη, κριθάρι ή/και σίκαλη και τα προϊόντα τους, όπως:
* Ψωμί, κρουτόν, φρυγανιές
* Δημητριακά πρωινού
* Ζυμαρικά
* Ζύμες και πίτσες
* Μπισκότα, κρουασάν, κέικ, πίτες, κράκερ
* Αλεύρια και φαρίνες
* Πλιγούρι, σιμιγδάλι
* Μπύρες
* Προτηγανισμένα τρόφιμα του εμπορίου
* Απομιμήσεις κρέατος ή θαλασσινών
* Επεξεργασμένα αλλαντικά (π.χ. «ζαμπονάκια»)
* Έτοιμα ντρέσινγκ για σαλάτες, σάλτσες, σος και ζωμοί (συμπεριλαμβανομένης της σος σόγιας)
* Μίγματα μπαχαρικών με σπόρους
* Σνακ (π.χ. πατατάκια, γαριδάκια)
* Έτοιμες σούπες του εμπορίου
* Έτοιμα λαχανικά σε σάλτσα
1 εκτός και αν αναγράφουν «χωρίς γλουτένη»
Έλλειψη βιταμινών
Η βιταμινική ανεπάρκεια είναι αρκετά συχνό φαινόμενο σε όσους ακολουθούν αυστηρά μία διατροφή χωρίς γλουτένη. Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία που συχνότερα καταναλώνονται ανεπαρκώς είναι:
* Σίδηρος
* Ασβέστιο
* Φυτικές ίνες
* Θειαμίνη (βιταμίνη Β1)
* Ριβοφλαβίνη (βιταμίνη Β2)
* Νιασίνη (βιταμίνη Β3)
* Φολικό (φυλλικό) οξύ
Info
Ελληνική Εταιρεία για την Κοιλιοκάκη
ΠΗΓΗ: Δ. Ταμπακόπουλος, διευθυντής γαστρεντερολόγος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, Χ. Δημοσθενόπουλος, κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος και προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών, MayoClinic (US)
http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=6&articleID=20008&la=1
