Το έμφραγμα έχει ποικίλη αιτιοπαθογένεια, ενώ κάθε ξεχωριστός παράγοντας κινδύνου αθροίζεται με άλλους, όταν υπάρχουν, και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος σε σημαντικό βαθμό, για να συμβεί έμφραγμα του μυοκαρδίου. Μετά το έμφραγμα είναι πολύ σημαντικό και συστήνεται στον ασθενή να γίνει αφαίρεση των παραγόντων κινδύνου, αφού κανείς δεν μπορεί να στηριχθεί και να επαναπαυθεί μόνο στα φάρμακα, αν δεν αλλάξει τρόπο ζωής και δεν εξαλείψει τους παράγοντες που οδήγησαν στο έμφραγμα.
Οι συχνότεροι παράγοντες κινδύνου είναι:
· ο αρρύθμιστος διαβήτης,
· το κάπνισμα,
· η παχυσαρκία, ο μεγάλος όγκος θερμίδων και η πολυφαγία
· η δυσλιπιδαιμία
· η κακή διατροφή, ιδιαίτερα τα λιπαρά και κυρίως τα κακής ποιότητας λιπαρά από κρέατα, αλλαντικά, τυριά, τυποποιημένα τρόφιμα, που ανεβάζουν την χοληστερίνη,
· η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υπερκατανάλωση αλατιού, αλλά και αλκοόλης
· η καθιστική ζωή και η απουσία σωματικής δραστηριότητας.
Ο ασθενής μετά το έμφραγμα πρέπει σταδιακά :
1) να αρχίσει να ασκείται,
2) να τρέφεται υγιεινά (π.χ. με πολλές σαλάτες, όσπρια, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως, ψάρια ,
3) να περιορίσει το άγχος και τον έντονο τρόπο ζωής και να προσπαθήσει να ακολουθήσει ένα ήρεμο τρόπο ζωής απαλλαγμένο από άγχος και στρες
4) να ρυθμίσει ζάχαρο και πίεση,
5) να προσπαθήσει με υγιεινό και επιστημονικό τρόπο να χάσει το υπερβάλον βάρος, ώστε να αποκτήσει ιδανικό Δείκτη Μάζας Σώματος και περίμετρο μέσης (που αποτελεί στοιχείο επικινδυνότητας-δείτε το σχετικό πίνακα παρακάτω)
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Δείκτης Μάζας Σώματος και κίνδυνος νοσηρότητας
Βάρος (σε κιλά)
ΔΜΣ=———————
(Ύψος σε μέτρα)2
ΒΜΙ Κατάσταση Βάρους Περίμετρος μέσης Περίμετρος μέσης
Α<102, Γ<88 Α>102, Γ>88
<16 kg/m2 Σοβαρός Υποσιτισμός – –
16-18,5 kg/m2 Ελλιποβαρής – –
18,5-24.9 kg/m2 Φυσιολογικό εύρος τιμών Αυξημένος Υψηλός
25-29.9 kg/m2 Υπέρβαρο Υψηλός Πολύ υψηλός
30-39.9 kg/m2 Παχυσαρκία Πολύ υψηλός Πολύ υψηλός
>40 kg/m2 Παθολογική παχυσαρκία Εξαιρετικά υψηλός Εξαιρετικά υψηλός
Κάποιοι από τους παράγοντες οι οποίοι είναι δυνατόν να τεθούν υπό έλεγχο, είναι οι εξής:
- Το κληρονομικό ιστορικό (στεφανιαίας νόσου) . Δυστυχώς είναι ένας προδιαθεσικός παράγοντας στον οποίο ακόμα δε μπορούμε να παρέμβουμε, αν και είναι εκείνος ο παράγοντας που πρέπει να μας κινητοποιήσει για να ακολουθήσουμε όλα τα παρακάτω.
- Ο διαβήτης : η ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, και ειδικά αρρύθμιστου διαβήτη, με γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαρίνη, πάνω από το 6.2 σημαίνει μεγάλη επιβάρυνση του ασθενούς και της καρδιάς του.
- Η υπέρταση :ένας πολύ σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας και επιβαρυντικός για τη λειτουργία της καρδιάς.
- Η δυσλιπιδιαμία ή υπερχοληστερολαιμία: τα υψηλά επίπεδα ολικής και «κακής» χοληστερίνης LDL ή/και τα χαμηλά επίπεδα της «καλής» χοληστερίνης HDL επιταχύνουν τη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης και ευνοούν την εμφάνιση εμφράγματος.
- το κάπνισμα, αφού σύμφωνα με εκτίμηση της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, τα νοσοκομεία στη χώρα μας θα νοσήλευαν ίσως και χιλιάδες λιγότερους ασθενείς με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου το χρόνο, αν ήταν εφικτό να περιοριστεί το κάπνισμα.
Προδιαθεσικός παράγοντας Νο1: ΥΠΕΡΤΑΣΗ
Για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της υψηλή αρτηριακής πίεσης πρέπει ακολοθουθούν τα ακόλουθα μέτρα:
1) Να υπάρξει απώλεια βάρους, εάν ο εμφραγματίας ασθενής είναι υπέρβαρος
2) Να υπάρξει αύξηση της καθημερινής και ήπιας στην αρχή σωματικής δραστηριότητας.
3) Να ακολουθηθεί από την έξοδο από το νοσοκομείο και μετά (και όχι μόνο για τις πρώτες εβδομάδες) μια πιο υγιεινή διατροφή
4) Να υπάρξει σαφής και συστηματικός περιορισμός, όσο αφορά την πρόσληψη αλατιού (του χλωριούχου νατρίου), μέσα από το καθημεινό διαιτολόγιο.
5) Να υπάρξει αυστηρός περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ, μέχρι να υπάρξουν νέες συστάσεις από το γιατρό και οι οποίες να αφορούν την καρδιοπροστετυτική δράση της ήπιας και με μέτρο κατανάλωσης της αλκοόλης.
Τι πρέπει να γνωρίζετε για το αλάτι:
Το επιτραπέζιο αλάτι, που συνήθως είναι γνωστό και ως χλωριούχο νάτριο (αφού το αλάτι αποτελείται κατά 40% από νάτριο), ενώ είναι απαραίτητο για καλή υγεία, όταν λαμβάνεται σε μαγλύτερες ποσότητες και υπάρχει λοιπόν περίσσεια του στον οργανισμό, αυτό αποβάλλεται φυσιολογικά από τα νεφρά. Για να λειτουργεί καλά όμως αυτή η διαδικασία είναι σημαντικό να ελέγχουμε τη συνολική ποσότητα που λαμβάνουμε (άμεσα ή έμμεσα) από το φαγητό μας, αλλά και τα ενδιάμεσα γευματίδια-σνακ που μπορούμε να έχουμε και γενικά να υπάρχει μια καλή ισορροπία στον οργανισμό νατρίου και υγρών.
Πολύ συχνά (στη χώρα μας τα επίπεδα της υπέρτασης είναι ιδιαίτερα υψηλά και ανησυχιτικά) η αρτηριακή πίεση ξεπερνάει τις φυσιολογικές τιμές και τότε μιλούμε για την υπέρταση, όπου επιβάλλεται ο περιορισμός του προσλαμβανόμενου αλατιού.
Αποφύγετε την κατανάλωση των παρακάτω τροφίμων (που είναι πηγές νατρίου):
Τα τρόφιμα που περιορίζουμε στους ασθενείς με υπέρταση, μετά από έμφραγμα είναι:
· Το αλάτι, από μόνο του ως ενισχυτικό γεύσης στο μαγείρεμα ή στο τραπέζι,
· Τα αλατισμένα τυριά,
· Οι αλατισμένοι ξηροί καρποί,
· Το βούτυρο και μαργαρίνη με αλάτι,
· Τα ειδικά επεξεργασμένα τρόφιμα: καπνιστά, παστά και κονσερβοποιημένα τρόφιμα (κρέατα, ψάρια, αλλαντικά, τουρσιά και κονσερβοποιημένα λαχανικά),
· Ο συμπυκνωμένος χυμός τομάτας,
· Οι ελιές,
· Οι κύβοι λαχανικών και ζωμού κρέατος,
· Η μαγειρική σόδα και μπεϊκιν πάουντερ,
· Τα φαγητά τύπου fastfood,
· Οι έτοιμες πίτσες, πίτες και κρέπες και γενικά τα προμαγειρεμένα γεύματα κατάψυξης
· Τα αλμυρά σνακ (όπως πατατάκια, γαριδάκια, ποπκόρν).
Για να γίνει πραγματικότητα η μείωση στο αλάτι, ο ασθενής πρέπει να :
- Βγάλει την αλατιέρα από το τραπέζι και να συνηθίσει τα γεύματα χωρίς της παρουσία του αλατιού.
- Μαγειρεύει με διαφορετικό τρόπο και να αποφεύγει να βράζει τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα λαχανικά και τα όσπρια χωρίς προσθήκη αλατιού στο νερό.
- Να αντικαθιστά στα φαγητά κατσαρόλας χυμό λεμονιού ή κάποιου άλλου φυσικού μυρωδικού.
- Να χρησιμοποιεί φρέσκα υλικά και να ξεπλένει τα κονσερβοποιημένα λαχανικά.
- Να προτιμάει τα κατεψυγμένα λαχανικά χωρίς αλάτι, αντί των κονσερβοποιημένων.
- Να επιλέγει προσεχτικά τα τρόφιμα και να προτιμάει όσα έχουν την επισήμανση «χωρίς αλάτι» ή «φτωχά σε αλάτι».
- Να καταναλώνει ψωμί, φρυγανιές και αρτοσκευάσματα χωρίς αλάτι, δεδομένου ότι αποτελούν βασικές διατροφικές επιλογές που είναι πλούσιες σε αλάτι.
- Να ελέγχει τις ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων πριν την κατανάλωση.
Επισήμανση: Σε αντίθεση με ότι πιστεύουν οι περισσότεροι, καλό είναι να αποφεύγουμε τη χρήση υποκατάστατων αλατιού (π.χ. τα αλάτια με το πράσινο καπάκι), τα οποία περιέχουν ποσότητα νατρίου, αλλά είναι και πλούσια σε κάλιο, αυξημένη πρόσληψη του οποίου ίσως αντενδείκνυται για κάποιους ασθενείς με καρδιακές και νεφρικές παθήσεις.
Για να νοστιμίσουμε το φαγητό χρησιμοποιούμε:
· Χυμό λεμονιού
· ξύδι & μηλόξυδο
· φύλλα δάφνης
· σκόρδο
· ξερή μουστάρδα
· κρεμμύδι
· πάπρικα
· ντομάτα
(όχι όμως σάλτσες και σκευάσματα σε μπουκάλι όπως σόγια σως, που περιέχουν υψηλά επίπεδα αλατιού).
Δοκιμάζουμε και προτιμούμε τα παρακάτω μυρωδικά και καρυκεύματα στα τρόφιμα για να δώσουν γεύση και να αντικαταστήσουν το αλάτι:
Καγιέν ή γλυκιά πάπρικα, σέλινο, μοσχοκάρυδο, δυόσμο, βασιλικό, θυμάρι, ρίγανη, άνηθος, μαϊντανός, δενδρολίβανο, κανέλλα, μπαχάρι, δάφνη, γαρύφαλλο, κύμινο και κάρυ, κόλιανδρο.
Γενικές οδηγίες για τη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης:
- Αυξήστε την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών. Προσπαθήστε να καταναλώνετε ημερησίως τουλάχιστον 3 μερίδες φρούτων και 4 λαχανικών.
- Αυξήστε την κατανάλωση φυτικών ινών αυξάνοντας τα ολικής αλέσεως ψωμί και δημητριακά, καθώς και την κατανάλωση οσπρίων.
- Καταναλώστε καθημερινά 2 – 3 μερίδες άπαχων γαλακτοκομικών.
- Περιορίστε την κατανάλωση κρέατος και ιδιαίτερα κόκκινου. Μην καταναλώνετε παραπάνω από 150-180 γρ. κρέατος την ημέρα.
- Περιορίστε το λίπος της διατροφής σας. Προτιμήστε ελαιόλαδο ή ανάλατη μαλακή μαργαρίνη, αλλά πάντα σε περιορισμένες ποσότητες.