Σύμφωνα με έρευνες, το 1/3 όσων κάνουν δίαιτα καταλήγουν να έχουν περισσότερα κιλά λίγες εβδομάδες μετά τη λήξη του προγράμματος. Κυριότερη αιτία είναι ότι οι διάσημες δίαιτες, παρά τους περίπλοκους «μηχανισμούς» ή/και τις «επαναστατικές φόρμουλες» που προτείνουν, στην πλειονότητά τους στηρίζονται σε αβάσιμα κριτήρια. Αρχικά παρατηρείται μεγάλη απώλεια βάρους, η οποία όμως βασίζεται ουσιαστικά στις λίγες θερμίδες τους. Το αποτέλεσμα είναι να κουράζεται κανείς εύκολα και να παίρνει πίσω τα κιλά που έχασε, αν όχι και περισσότερα.
Πρόκειται για την πιο διάσημη «χημική» δίαιτα, με εμπνευστή τον αμερικανό γιατρό Ρόμπερτ Άτκινς. Βασίζεται στη λογική ότι το συσσωρευμένο λίπος οφείλεται στην υπερέκκριση ινσουλίνης, που προέρχεται από την αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες. Αντίθετα, όταν υπάρχει έλλειψη υδατανθράκων, ο οργανισμός αναγκάζεται να παράγει ουσίες που «κόβουν» την όρεξη (κετονοσώματα).
Είναι δίαιτα υψηλή σε πρωτεΐνες (περισσότερο από 30% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης) και λιπαρά (40-45%, εκ των οποίων το 15-20% κορεσμένα) και ιδιαίτερα χαμηλή σε υδατάνθρακες (περίπου 20 γρ. ημερησίως). Περιλαμβάνει τροφές όπως κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, τυρί, αυγά και αλλαντικά, ενώ αποκλείει άλλες, όπως φρούτα, λαχανικά, γάλα, ψωμί και ζυμαρικά. Αποτελείται από δύο δεκαπενθήμερες φάσεις (η πρώτη πιο στερητική και η δεύτερη πιο ανεκτική).
Απώλεια 4-6 κιλών την πρώτη εβδομάδα.
Διαιτολόγια χαμηλά σε υδατάνθρακες και υψηλά σε πρωτεΐνες και λίπος έχουν καλύτερα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα (σε διάστημα 6 μηνών), αλλά όχι μακροπρόθεσμα (πάνω από 12 μήνες). Στις πρωτεϊνικές δίαιτες, χάνονται ουσιαστικά υγρά και όχι λίπος, οπότε είναι εύκολο να πάρετε ξανά τα κιλά που χάσατε. Οι συστηματικές πρωτεϊνικές δίαιτες στερούν τον οργανισμό από τους αναγκαίους υδατάνθρακες και ελλοχεύει ο κίνδυνος παραγωγής τοξικών ουσιών (διαδικασία της κετοξέωσης). Πρόκειται για κατάσταση αντίστοιχη με αυτήν των διαβητικών, οι οποίοι δυσκολεύονται να μεταβολίσουν τους υδατάνθρακες. Η μεγάλη κατανάλωση λίπους σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, ενώ αυξάνεται και η πιθανότητα εμφάνισης πέτρας στα νεφρά. Η έλλειψη υδατανθράκων προκαλεί συμπτώματα όπως αίσθημα κόπωσης και ζάλη, ενώ μπορεί να υπάρξει και δυσκοιλιότητα, λόγω της χαμηλής πρόσληψης φυτικών ινών. Συνήθως, συστήνεται και η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής, για τον κίνδυνο υποβιταμίνωσης. Αν είστε πάντως υγιείς και ενήλικοι, μπορείτε να την ακολουθήσετε για λιγότερο από 10 ημέρες, ενώ είναι απαγορευτική για όσους πάσχουν από προβλήματα στα νεφρά.
Πρόκειται για αρκετά στερητική δίαιτα, που εξαιρεί τα λίπη από τη διατροφή και αποβλέπει στο να καταναλώνει κανείς λίγες θερμίδες μέσα στην ημέρα.
Απαγορεύεται η κατανάλωση λιπαρών τροφών και αλκοόλ, ενώ αποφεύγεται το αλάτι. Στις σαλάτες προτιμάται το ξίδι ή το λεμόνι και αποφεύγεται το λάδι. Το πρωινό (γκρέιπφρουτ και φρυγανιές ολικής άλεσης) και το σνακ (καρότο ή σέλινο) είναι καθημερινά τα ίδια. Διαρκεί περίπου 15 ημέρες.
Απώλεια 4-5 κιλών σε 1 εβδομάδα.
Περιορίζονται σημαντικά οι υδατάνθρακες, η καλύτερη δηλαδή πηγή ενέργειας του οργανισμού, αλλά και τα λίπη, με αποτέλεσμα να στερείται κανείς τα πολύτιμα ακόρεστα λιπαρά (π.χ. τα μονοακόρεστα του ελαιόλαδου). Παράλληλα, μειώνεται και η δυνατότητα απορρόφησης των λιποδιαλυτών βιταμινών (A, D, E και K), ενώ υπάρχει και έλλειψη ασβεστίου, λόγω της απουσίας γάλακτος από τη διατροφή. Αν η δίαιτα εμπλουτιστεί με ελαιόλαδο, δεν παρουσιάζει σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, αλλά και πάλι δεν συστήνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες κατατάσσονται ανάλογα με την ικανότητά τους να αυξάνουν το σάκχαρο του αίματος και να επηρεάζουν το σωματικό βάρος. Προτείνεται, λοιπόν, η μειωμένη κατανάλωση υδατανθράκων με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, δηλαδή εκείνων που ανεβάζουν γρήγορα τα επίπεδα του σακχάρου. Η πατάτα π.χ. έχει υψηλότερο γλυκαιμικό δείκτη από τη ζάχαρη και, επομένως, ανεβάζει το σάκχαρο με γρηγορότερο ρυθμό.
Συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (π.χ. φρούτα, όσπρια και ζυμαρικά).
Απώλεια λίπους σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Μελέτες έχουν δείξει τις ευεργετικές της επιδράσεις στην πρόληψη ή τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη, την παχυσαρκία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Παρ’ όλα αυτά, ο γλυκαιμικός δείκτης δεν αποτελεί πάντα δείκτη υγιεινής διατροφής, καθώς τρόφιμα και ροφήματα, όπως τα αναψυκτικά, τα δημητριακά πρωινού με ζάχαρη, οι σοκολάτες, τα παγωτά, οι χυμοί τύπου νέκταρ κλπ., έχουν συχνά χαμηλές ή μέτριες τιμές γλυκαιμικού δείκτη. Ο γλυκαιμικός δείκτης των τροφίμων μπορεί επίσης να μειωθεί με την προσθήκη λίπους, που επιβαρύνει το θερμιδικό τους φορτίο. Ωστόσο, το διαιτολόγιο δεν φαίνεται να είναι επικίνδυνο για την υγεία.
Βασίζεται στο σκεπτικό ότι η ισορροπημένη λήψη υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λίπους προτρέπει το σώμα να εκκρίνει ινσουλίνη σε ιδανικά επίπεδα. Όσο οι τιμές της ινσουλίνης διατηρούνται στα επιθυμητά ύψη, βρίσκονται μέσα στη «ζώνη». Ο εμπνευστής της δίαιτας Barry Sears ορίζει τη «ζώνη» ως την κατάσταση του μεταβολισμού κατά την οποία το σώμα λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.
Το διαιτολόγιο περιλαμβάνει 40% υδατάνθρακες, 30% πρωτεΐνες και 30% λίπος, ενώ προβλέπεται η τακτική πρόσληψη τροφής ανά 3-4 ώρες. Το πρόγραμμα χωρίζεται σε τρία στάδια: στο πρώτο σταματά κανείς να παίρνει βάρος, στο δεύτερο αρχίζει να χάνει βάρος και στο τελευταίο χάνει αρκετά κιλά. Η κυρίως δίαιτα διαρκεί 15 ημέρες, αλλά ο εμπνευστής της την προτείνει ως διά βίου διατροφή.
Απώλεια 2-4 κιλών την πρώτη εβδομάδα της κυρίως δίαιτας.
Περιλαμβάνει λιγότερα λίπη και περισσότερους υδατάνθρακες από τη δίαιτα Άτκινς, αλλά παραμένει ελλιπής σε υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, υδατοδιαλυτές βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Κάθε γεύμα χαρακτηρίζεται σχεδόν ισορροπημένο, ωστόσο, σύμφωνα με τις παγκόσμιες διαιτητικές συστάσεις, μια ισορροπημένη διατροφή πρέπει να καλύπτει το 10-15% της ημερήσιας ενέργειας σε πρωτεΐνες, το 50-55% σε υδατάνθρακες και το 30-40% σε λίπη. Η μεγάλη πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει το αίσθημα της πείνας, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί αύξηση της ουρίας και του ουρικού οξέος, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στο συκώτι και στα νεφρά, ενώ η μακροχρόνια συστηματική κατανάλωση κρέατος επιβαρύνει την καρδιά. Επιπλέον, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής της δίαιτας, αφού απαιτούνται καθημερινοί υπολογισμοί με τη χρήση θερμιδομετρητή. Αν είστε απόλυτα υγιείς, μπορείτε να την ακολουθήσετε για 1-2 εβδομάδες.
Βασίζεται στη χορήγηση έτοιμων σκευασμάτων σε μορφή σκόνης, που εμπεριέχουν σχεδόν όλα τα θρεπτικά συστατικά, με πολύ μικρή περιεκτικότητα σε λιπαρά και αποδίδουν σταθερή ποσότητα θερμίδων ανά μερίδα. Επιπλέον, τα «έτοιμα γεύματα» είναι πλούσια σε άπεπτες φυτικές ίνες, που προκαλούν γρήγορα κορεσμό.
Οι πιο γνωστές δίαιτες φόρμουλας είναι η «Slimfast» και αυτή «του Cambridge». Στηρίζονται στην κατανάλωση έτοιμων «γευμάτων», που αντικαθιστούν ορισμένα ή όλα τα γεύματα της ημέρας. Τα παρασκευάσματα αυτά μπορεί να τα βρει κανείς στα φαρμακεία και πρέπει να έχουν οπωσδήποτε την έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ). Το διατροφικό πρόγραμμα διαρκεί συνήθως 7-10 ημέρες.
Απώλεια 5-6 κιλών την εβδομάδα.
Τα «έτοιμα γεύματα», αν και θεωρούνται αποτελεσματικά, δεν είναι πλήρη σε θρεπτικά συστατικά. Περιέχουν υδατάνθρακες και αμινοξέα, αλλά στερούνται αλάτων, βιταμινών και λιπιδίων. Είναι συχνές οι υποβιταμινώσεις σε όσους ακολουθούν τέτοιες δίαιτες για μεγάλο χρονικό διάστημα, γι’ αυτό και συστήνονται σε συνδυασμό με συμπληρώματα διατροφής. Μετά τη λήξη της δίαιτας, κινδυνεύετε να ξαναπάρετε κιλά, αφού ουσιαστικά δεν αλλάζει η διατροφική σας συμπεριφορά.
Ο δρ. William Hey διαχωρίζει τα τρόφιμα ως προς τον τρόπο πέψης, σε όξινα, αλκαλικά και ουδέτερα, και τονίζει ότι οι κακοί συνδυασμοί τροφίμων μάς παχαίνουν. Όταν, δηλαδή, βρίσκονται ταυτόχρονα στο στομάχι τρόφιμα που θέλουν όξινο περιβάλλον με άλλα που χρειάζονται αλκαλικό, ο οργανισμός δυσκολεύεται να τα πέψει, καθυστερεί να τα αφομοιώσει και καταλήγει να αποβάλλει συστατικά που χρειάζεται ή να τα μετατρέπει σε τοξίνες ή λίπος.
Το διατροφικό σύστημα του δρ. William Hey απαγορεύει το συνδυασμό υδατανθράκων με πρωτεΐνες και προτείνει ξεχωριστά γεύματα για κάθε κατηγορία θρεπτικού συστατικού. Απαγορεύεται π.χ. να καταναλώνει κανείς κρέας μαζί με πατάτες ή μακαρόνια με κιμά. Επίσης, πρέπει να μεσολαβεί διάστημα 4-4,5 ωρών μεταξύ των γευμάτων. Τα τρόφιμα χωρίζονται σε υδατανθρακούχα, πρωτεϊνούχα, φρούτα και λαχανικά. Ο δρ. Hey υποστηρίζει ότι μπορεί κανείς να υιοθετήσει το διατροφικό του πρόγραμμα διά βίου.
Απώλεια 3-5 κιλών την εβδομάδα.
Είναι δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και ταυτόχρονα αποκλείει τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τις έτοιμες τροφές. Παράλληλα, όμως, περιορίζεται η λήψη συγκεκριμένων τροφίμων (π.χ. γαλακτοκομικά), με αποτέλεσμα να προκαλούνται ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά. Η άποψη, πάντως, ότι υπάρχουν τρόφιμα «συμβατά» και «μη συμβατά» μεταξύ τους είναι επιστημονικά αστήρικτη. Το στομάχι μας είναι εκπαιδευμένο να χωνεύει τα πάντα συγχρόνως, χωρίς να «αρρωσταίνουμε» ή να παχαίνουμε. Η δίαιτα Hey δημιουργεί, επίσης, την εσφαλμένη εντύπωση ότι μεγαλύτερη σημασία έχει ο συνδυασμός των τροφών, παρά η ποσότητα που καταναλώνουμε, οδηγώντας έτσι αρκετούς στην πολυφαγία. Μπορεί να ακολουθηθεί πάντως άφοβα από ενηλίκους για μερικές ημέρες.
Η λογική: Στηρίζεται στις αρχές της δίαιτας του Hey (που διαχωρίζει τις τροφές σε όξινες, ουδέτερες και αλκαλικές) και προτείνει τον αυστηρό περιορισμό λιπών και πρωτεϊνών.
Βασίζεται στην κατανάλωση τροφίμων ακριβών και ιδιαίτερων, όπως εξωτικών φρούτων και εξειδικευμένων τυποποιημένων τροφίμων. Περιλαμβάνει κυρίως φρούτα και λαχανικά και απαιτεί αυστηρή τήρηση των ωρών των γευμάτων. Επιτρέπει την κατανάλωση οινοπνευματωδών (π.χ. σαμπάνια, βότκα, τζιν), αλλά όχι καφέ. Το πρόγραμμα διαρκεί περίπου ένα μήνα.
Με δέλεαρ γνωστούς καλλιτέχνες, οι οποίοι απομονώνονται για ένα χρονικό διάστημα για να επιστρέψουν εμφανώς αδυνατισμένοι, η δίαιτα υπόσχεται απώλεια 4-6 κιλών την πρώτη εβδομάδα.
Πρόκειται για ιδιαίτερα υποθερμιδική δίαιτα, που οδηγεί σε επιβράδυνση του μεταβολισμού, γι’ αυτό και μάλλον θα ξαναπάρετε το βάρος που χάσατε. Στερεί τον οργανισμό από πρωτεΐνες, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως ζαλάδες ή δυσκολία στη συγκέντρωση και συνήθως αποδεικνύεται εξαιρετικά επιβαρυντική για… την τσέπη σας!
● Όσοι έχουν ομάδα αίματος 0 πρέπει να προτιμούν το κρέας, το ψάρι και τα θαλασσινά και να περιορίζουν τα αρτοσκευάσματα και τα δημητριακά.
● Το διαιτολόγιο όσων έχουν ομάδα αίματος Α πρέπει να στηρίζεται σε χορτοφαγικές επιλογές. ● Όσοι έχουν ομάδα αίματος Β πρέπει να καταναλώνουν κυρίως γαλακτοκομικά προϊόντα και η διατροφή τους να χαρακτηρίζεται από ποικιλία τροφών.
● Το διαιτολόγιο όσων έχουν ομάδα αίματος ΑΒ είναι ένας συνδυασμός της δίαιτας των ατόμων με ομάδα αίματος Α και ομάδα αίματος Β.
Οι δίαιτες και για τις 4 όμαδες αίματος δίνουν λίγες θερμίδες, οπότε επιτυγχάνεται απώλεια βάρους επειδή το άτομο «ξοδεύει» περισσότερες θερμίδες από όσες παίρνει.
Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση στη δίαιτα αυτή. Ουσιαστικά απευθύνεται στην «ανάγκη» των ατόμων που ακολουθούν συχνά δίαιτες, για κάτι διαφορετικό και πιο ελκυστικό. Βασικό αρνητικό της στοιχείο είναι ότι υπερκαταναλώνονται ή παραλείπονται ολόκληρες κατηγορίες τροφών, με αποτέλεσμα να στερείται ο οργανισμός ωφέλιμα συστατικά.
Κάθε τροφή αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες μονάδες, που υπολογίζονται βάσει των θερμίδων, του λίπους και των φυτικών ινών που περιέχει. Ο καθένας, ανάλογα με το βάρος, το ύψος και το φύλο του, δεν πρέπει να καταναλώνει πάνω από έναν ορισμένο αριθμό μονάδων ημερησίως.
Το διαιτολόγιο περιλαμβάνει ποικιλία τροφών. Με τη βοήθεια του υπολογισμού των μονάδων, γνωρίζει κανείς ανά πάσα στιγμή τι ακριβώς τρώει, ενώ στόχος είναι να μην ξεπεράσει το όριο των μονάδων που πρέπει να καταναλώνει ανάλογα με το προφίλ του.
Ότι θα χάσετε το 10% του αρχικού σας βάρους, χωρίς να στερηθείτε συγκεκριμένες τροφές από οποιαδήποτε κατηγορία τροφίμων.
Πρόκειται για έναν εύκολο τρόπο να ακολουθήσει κανείς ένα πρόγραμμα δίαιτας διαχωρίζοντας τις «ελαφριές» από τις «επιβαρυντικές-παχυντικές» τροφές. Παρ’ όλα αυτά, απουσιάζει η απαραίτητη γνώση, ώστε να ξέρει το άτομο που ακολουθεί το πρόγραμμα γιατί επιλέγει ή αποφεύγει ένα τρόφιμο.
Αυστηρή χορτοφαγική δίαιτα με περιορισμό στις ζωικές τροφές. Η χαμηλή πρόσληψη θερμίδων οδηγεί σε απώλεια βάρους.
Ο δρ. Dean Ornish προτείνει δύο είδη δίαιτας: ένα προληπτικό διαιτολόγιο και ένα διατροφικό πρόγραμμα για όσους έχουν ήδη καρδιαγγειακά προβλήματα ή υψηλή χοληστερίνη. Γενικοί κανόνες είναι η αυξημένη κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων (κυρίως φρούτων και λαχανικών), η μείωση των απλών όπως η ζάχαρη και η αποφυγή του κορεσμένου λίπους και της πρωτεΐνης (π.χ. κόκκινου κρέατος). Επιτρέπονται μόνο τα ασπράδια αυγού και τα γαλακτοκομικά με 0% λιπαρά.
Πέρα από απώλεια βάρους, υπόσχεται και φυσιολογικές τιμές χοληστερίνης.
Αν και φαίνεται να λειτουργεί αποτοξινωτικά, δεν είναι επαρκής δίαιτα, αφού από το καθημερινό διαιτολόγιο απουσιάζουν τροφές που προσφέρουν στον οργανισμό τα απαραίτητα αμινοξέα. Επιπλέον, είναι αρκετά δύσκολο να ακολουθηθεί πιστά, επειδή είναι πολύ αυστηρή.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Χάρη Δημοσθενόπουλο, κλινικό διαιτολόγο-βιολόγο, μέλος Δ.Σ. της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας
Οι ειδικοί επιμένουν ότι ρεαλιστικός στόχος είναι η απώλεια 5-10% του βάρους, με ένα ολιγοθερμιδικό διαιτολόγιο που στηρίζεται αποκλειστικά στη μείωση των θερμίδων κατά 500-1.000 ημερησίως και οδηγεί σε απώλεια 0,5-1 κιλού την εβδομάδα. Το διαιτολόγιο πρέπει να είναι θρεπτικά πλήρες, να προσαρμόζεται στον τρόπο ζωής του καθενός και να μην περιλαμβάνει τροφές που το άτομο δεν θέλει ή δεν πρέπει να καταναλώνει. Με την απώλεια βάρους, βελτιώνεται ο μεταβολισμός, μειώνονται οι τιμές του σακχάρου, των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης, πέφτει η «κακή» χοληστερίνη και ανεβαίνει η «καλή».
Δίαιτες χαμηλές σε υδατάνθρακες (όπως η δίαιτα Άτκινς), καθώς και διαιτολόγια που βασίζονται στη μεσογειακή διατροφή, φαίνεται να οδηγούν σε μεγαλύτερη απώλεια βάρους από τις ολιγοθερμιδικές δίαιτες. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε πρόσφατη έρευνα στο Ισραήλ, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «New Εngland Journal of Medicine». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η δίαιτα τύπου Άτκινς έριξε περισσότερο τα επίπεδα της «κακής» χοληστερίνης, ενώ η μεσογειακή δίαιτα περισσότερο τα επίπεδα σακχάρου στους διαβητικούς και μεγιστοποίησε την απώλεια βάρους μεταξύ των γυναικών της μελέτης. Παρά την αυξημένη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη, η δίαιτα τύπου Άτκινς οδήγησε στη μέγιστη βελτίωση όσον αφορά την αναλογία ολικής χοληστερίνης και «καλής» χοληστερίνης. Όσο για την απώλεια βάρους, η δίαιτα χαμηλών λιπαρών οδήγησε σε μέση απώλεια 3,3 κιλών, η μεσογειακή δίαιτα σε απώλεια 4,6 κιλών και η δίαιτα Άτκινς σε απώλεια 5,5 κιλών.
«Κατά καιρούς, βγαίνουν μελέτες που δείχνουν τα αρνητικά ή τα θετικά αποτελέσματα της δίαιτας Άτκινς (με συχνή την υποψία ότι είναι επηρεασμένα από την εταιρεία του Άτκινς!). Σαφώς, η απώλεια βάρους με μια πρωτεϊνική δίαιτα είναι μεγάλη και ταχύτερη από άλλες δίαιτες, αφού προκαλεί κέτωση και απώλεια υγρών, αλλά ταυτόχρονα η αυξημένη κατανάλωση ζωικών λιπαρών έχει αποδειχτεί πως επηρεάζει τα λιπίδια. Επιπλέον, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν καλά αποτελέσματα μέχρι τους 6 πρώτους μήνες της δίαιτας, αλλά στους 12 μήνες τα αποτελέσματα εξομοιώνονται με αυτά των ολιγοθερμιδικών διαιτολογίων. Όσο για τη μεσογειακή διατροφή και τις μέτρια ολιγοθερμιδικές δίαιτες, τα οφέλη τους αναγνωρίζονται από την πλειονότητα των διαιτολόγων».
