Προγραμματίστε σωστά το πιάτο σας: αλάτι, λίπος, μερίδα, σωστή διατροφή

Μέχρι τον Ιούνιο του 2011 το Αμερικάνικο μοντέλο για την υγιεινή διατροφή ήταν : “Η Πυραμίδα μου” (My pyramid), σχέδιο που κληρονομήθηκε από την μεσογειακή πυραμίδα υγιεινής διατροφής στην οποία απεικονίζονταν οι ομάδες τροφών σε χρωματιστές λωρίδες διαφορετικού πάχους, ανάλογα με τις ποσότητες που είναι καλό να καταναλώνει κανείς. Εκτός από την υγιεινή διατροφή, το μοντέλο υπογράμμιζε την ανάγκη για καθημερινή άσκηση, δείχνοντας έναν άνθρωπο να ανεβαίνει τις σκάλες στο πλάι της πυραμίδας.

Τον Ιούνιο του 2011 το: “Η Πυραμίδα μου” άλλαξε σε: “To Πιάτο μου”, (My Plate), ένα πιάτο χωρισμένο σε 4 τμήματα: ένα για φρούτα, ένα για λαχανικά, ένα για πρωτεϊνούχες τροφές και ένα για δημητριακά ενώ στην άκρη υπάρχει ένα επιπλέον εικονίδιο για τα γαλακτοκομικά.

Παράλληλα με αυτά τα πιάτα υπάρχει και το πρότυπο του πιάτου από το Food Standards Agency (Αγγλικό πρότυπο). Μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή περιέχει ποικιλία τροφών και από τις 5 ομάδες τροφίμων. Το πιάτο της υγιεινής διατροφής, The eatwell plate, Food Standards Agency, απεικονίζει τις 5 ομάδες τροφίμων και την αντίστοιχη ποσότητα που καλό είναι να καταναλώνουμε καθημερινά από την κάθε μια.

Το μισό Πιάτο αποτελείται από τρόφιμα φυτικής προέλευσης δηλαδή από φρούτα και λαχανικά, το οποίο σημαίνει ότι το 50% της ημερήσιας κατανάλωσης μας θα πρέπει να προέρχεται από αυτά. Στην κατηγορία των φρούτων ανήκουν όλα τα φρούτα, οι 100% φυσικοί χυμοί, τα αποξηραμένα τα κατεψυγμένα φρούτα. Στην κατηγορία των λαχανικών ανήκουν όλα τα λαχανικά είτε είναι ολόκληρα ή κομμένα σε κομματάκια, ή πολτοποιημένα, ή μαγειρεμένα.

Στην κατηγορία των δημητριακών ανήκουν όλα τα τρόφιμα που παράγονται από σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, ρύζι και βρώμη. Συστήνεται τα μισά από τα δημητριακά που καταναλώνουμε να προέρχονται από δημητριακά ολικής αλέσεως γιατί περιέχουν φυτικές ίνες, σύμπλεγμα των Β βιταμινών, βιταμίνης Ε και ιχνοστοιχεία. Σε αυτή την ομάδα ανήκουν ακόμα και τα αμυλούχα λαχανικά, όπως η πατάτα, το μπιζέλι και τα όσπρια (το όποιο θεωρείται κοινό τρόφιμο με την ομάδα της πρωτεΐνης). Η ποσότητα των δημητριακών διαφέρει από άτομο σε άτομο και είναι ανάλογο με την φυσική δραστηριότητα.

Πρωτεϊνούχες τροφές

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το κρέας και τα προϊόντα του, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά, τα αυγά, αλλά και τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και τα προϊόντα σόγιας. Καλό είναι να καταναλώνουμε ποικίλες πρωτεϊνούχες τροφές χαμηλών λιπαρών ως επίσης και ψάρια 1-2 φορές την εβδομάδα. Η ποσότητα πρωτεϊνούχων τροφών που συστήνεται για κατανάλωση διαφέρει από άτομο σε άτομο και είναι ανάλογο με την φυσική δραστηριότητα.

Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί αλλά και προϊόντα γάλακτος ως επίσης και το εμπλουτισμένο με ασβέστιο γάλα σόγιας/ ρυζιού/ καρύδας. Καθώς τα γαλακτοκομικά περιέχουν αρκετά κορεσμένα λιπαρά, συστήνεται να καταναλώνουμε γαλακτοκομικά μειωμένων λιπαρών. Η συνιστώμενη ημερήσια κατανάλωση γαλακτοκομικών διαφέρει από άτομο σε άτομο.

 

Τα Λίπη και Έλαια δεν βρίσκονται στο Πιάτο, όμως συμπεριλαμβάνονται στις σαλάτες ή στο μαγείρεμα και η προσφορά τους στην υγεία μας είναι δεδομένη λόγω όμως της υψηλής τους θερμιδικής αξίας καλό είναι να καταναλώνονται με μέτρο. Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται τα φυτικά λάδια όπως το ελαιόλαδο και τα σπορέλαια, η μαργαρίνη, το βούτυρο, το αβοκάντο, οι ελιές.

Συνοψίζοντας, στις ευρύτερες πληροφορίες, το Πιάτο Μου μας παροτρύνει να κάνουμε άσκηση και να ακολουθούμε μία διατροφή που να καλύπτει αλλά να μην υπερβαίνει τις ημερήσιες θερμιδικές μας ανάγκες και να περιέχει:

Μέσω του πρώτου μηνύματος κλειδιού οι οδηγίες πετυχαίνουν να συμπεριλάβουν και τη φυσική δραστηριότητα σαν αναπόσπαστο κομμάτι ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής. Το καινοτόμο στοιχείο που φαίνεται από τις νέες διατροφικές οδηγίες, είναι πως πλέον διαμορφώνεται η τάση οι οδηγίες να μην αφορούν ολόκληρο τον πληθυσμό γενικά, αλλά να καταρτίζονται διατροφικές κατευθύνσεις για τις επιμέρους ομάδες του πληθυσμού, όπως είναι οι εγκυμονούσες και οι θηλάζουσες, τα παιδιά, οι ενήλικες και τα άτομα της τρίτης ηλικίας. Το γεγονός αυτό φαίνεται εύλογο, καθώς για καθεμία από αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες έχουν συγκεντρωθεί πλέον αρκετά επιστημονικά δεδομένα ώστε να δικαιολογούν και ξεχωριστή τεκμηρίωση διατροφικών συστάσεων.

Όλοι έχουμε ακούσει για χημικές δίαιτες, για δίαιτες μεταβολισμού, για δίαιτες ανάλογα με την ομάδα αίματος και γενικότερα για ‘μαγικές’ δίαιτες.

Μέσα σε τέτοια πληθώρα διαίτων είναι κατανοητό ότι υπάρχουν διαφορετικές φιλοσοφίες και χαρακτηριστικά.

Οι δίαιτες αυτές έχουν τη δραστική μείωση ή και απαγόρευση των υδατανθράκων, τις κετογονικές δίαιτες που προτείνουν πολύ αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών και τη μειωμένη πρόσληψη υδατανθράκων, τις δίαιτες της μονοφαγίας που προτείνουν για όλη τη μέρα μόνο ένα είδος τροφίμου, τις δίαιτες του συνδυασμού τροφίμων όπου κάποιες ομάδες τροφίμων απαγορεύεται να συνδυαστούν στο ίδιο γεύμα με κάποιες άλλες, τις δίαιτες που καθορίζουν τη διατροφή ανάλογα με την ομάδα αίματος ή τα διάφορα ειδικά τεστ αίματος ή με ροφήματα αντικατάστασης γευμάτων χωρίς να δίνουν σημασία στην αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς. Οι δίαιτες αυτές αντιπροσωπεύουν σχήματα χαμηλής πρόσληψης υδατανθράκων, και πολύ υψηλής λήψης πρωτεϊνών και λιπιδίων.

Οι δίαιτες αυτές χαρακτηρίζονται κυρίως από τις υποσχέσεις τους για γρήγορο αδυνάτισμα, με διπλάσια ή και τριπλάσια ταχύτητα από τις συστάσεις του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας. Οι δίαιτες αυτές δημοσιεύονται συνήθως από άτομα τα οποία είτε δεν ανήκουν στον επιστημονικό χώρο είτε είναι επιστήμονες υγείας, αλλά από ειδικότητες διαφορετικές από αυτή του διαιτολόγου.

Με αυτό τον τρόπο γίνεται εκμετάλλευση πολλών ανθρώπων για γρήγορο αδυνάτισμα, ενώ την ίδια στιγμή τα αποτελέσματα που υπόσχονται οι δίαιτες αυτές είναι μάλλον αμφίβολα και σε πάρα πολλές περιπτώσεις αποτελούν κίνδυνο για την υγεία όσων τις εφαρμόζουν.

Δυστυχώς οι δίαιτες αυτές απέχουν πολύ από τις αρχές της ισορροπημένης διατροφής και κατά συνέπεια έχουν δυνητικά τον κίνδυνο για εμφάνιση πολλών ανωμαλιών και προβλημάτων υγείας, ενώ η μακροχρόνια εφαρμογή κάποιων από τις πιο ακραίες από αυτές μπορεί να οδηγήσει και στο θάνατο.

Οι παρενέργειες που συνήθως αναφέρονται από την χρήση αυτών των διαίτων είναι καταβολή, ναυτία, έλλειψη συγκέντρωσης, πονοκέφαλοι και ζαλάδες, καθώς και πολύ σοβαρότερες όπως αναιμία, υπερχοληστερολαιμία, έλλειψη βιταμινών και μετάλλων.

Τα αποτελέσματα τους στηρίζονται κυρίως στο ότι κατά βάση είναι υποθερμιδικές, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η απώλεια που παρατηρείται οφείλεται σε απώλειες υγρών ή και μυϊκού ιστού και όχι σε απώλεια λίπους. Η απώλεια βάρους που παρατηρούνται με τις ανορθόδοξες δίαιτες δεν έχουν διάρκεια αφού τα άτομα που τις εφαρμόζουν δεν αλλάζουν διατροφικές συνήθειες με αποτέλεσμα μόλις τελειώσει η δίαιτα τους να μην γνωρίζουν πως πρέπει να τρέφονται και να παίρνουν σε μικρό χρονικό διάστημα τα όποια χαμένα κιλά τους.

Η βασική προϋπόθεση για τη σωστή απώλεια βάρους είναι η εφαρμογή μιας μειωμένων θερμίδων διατροφής η οποία να είναι ισορροπημένη και να συμπεριλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων στις ενδεδειγμένες ποσότητες, έτσι ώστε να υπάρχει σταδιακή απώλεια βάρους ( ½ -1kg την εβδομάδα), χωρίς αυτή να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία του ατόμου που την εφαρμόζει.

Η αποφυγή συγκεκριμένων τροφών για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει στον οργανισμό οστεοπόρωση, προβλήματα στο ανοσοποιητικό σύστημα ή υποβιταμίνωση.

1. την “ανισορροπία” σε μακροθρεπτικά συστατικά που συνοψίζονται στα παρακάτω χαρακτηριστικά: 

2. Την κατανάλωση ή αποφυγή συγκεκριμένων τροφών από το καθημερινό διαιτολόγιο. Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις ανορθόδοξες δίαιτες είναι:

Α. Η αμφισβητούμενη αξιοπιστία του συγγραφέα. Είναι ο συγγραφέας επιστήμονας Διαιτολόγος – Διατροφολόγος- Κλινικός Διαιτολόγος; Αν όχι, πρέπει να προβληματιστούμε πριν δοκιμάσουμε την προτεινόμενη δίαιτα.

Β. Μήπως η δίαιτα προωθεί: 

 Γ. Μήπως η δίαιτα: 

Αυτό που πρέπει να γίνει σαφές είναι ότι δεν υπάρχουν έρευνες που να υποστηρίζουν αυτές τις δίαιτες. Αντίθετα, οι δίαιτες αυτές χαρακτηρίζονται από:

Καλό θα είναι να τις αποφύγουμε και πάντα να συμβουλευόμαστε εγγεγραμμένο διαιτολόγο – διατροφολόγο- κλινικό διαιτολόγο μέλος του Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου και εγγεγραμμένο στο Συμβούλιο Εγγραφής Επιστημόνων/Τεχνολόγων Τροφίμων και Διαιτολόγων Κύπρου όπως άλλωστε προνοεί και η νομοθεσία.