Πόσο προστατεύουν τα ιχθυέλαια την καρδιά

Όποιος έχει γεννηθεί πριν από το 1980, λογικά έχει περάσει τα παιδικά του χρόνια αντιμέτωπος με το μουρουνέλαιο – εκείνο το παχύρρευστο υγρό που επίμονα μας έδιναν οι γονείς μας, παρά τις απεγνωσμένες μας προσπάθειες να το αποφύγουμε.

Το μουρουνέλαιο άρχισε να χορηγείται ευρέως στην Ευρώπη την δεκαετία του ’40, για να αντισταθμίσει τις ελλείψεις σε τρόφιμα. Σε υγρή μορφή υπήρχε έως περίπου τα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν αντικαταστήθηκε από σταγόνες – και αργότερα από κάψουλες, που λύτρωσαν για πάντα τα παιδιά του κόσμου από το… μαρτύριο τού να καταπιούν εκείνο το αντικειμενικά κακόγευστο υγρό.

Η χορήγησή του δεν ήταν τυχαία. Είναι πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα – ένα είδος λίπους που χρόνια τώρα συσχετίζεται με βελτιώσεις στη συμπεριφορά και στη λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς και με προστασία από πλήθος νοσημάτων, μεταξύ των οποίων η νόσος Αλτσχάιμερ, η κατάθλιψη, η αρθρίτιδα, η καρδιοπάθεια και τα εγκεφαλικά.

Παρ’ ότι πλέον έλλειψη τροφίμων δεν υπάρχει στις προηγμένες χώρες – τουλάχιστον όχι τέτοια, όπως την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο ένας στους πέντε κατοίκους της Δύσης παίρνουν συστηματικά συμπληρώματα ιχθυελαίων για να προασπίσουν την υγεία τους, έχοντας συνήθως κατά νου την προστασία της καρδιάς τους.

Όπως, όμως, αναφέρει η εφημερίδα «Sunday Times», οι επιστήμονες ακόμα δεν έχουν συμφωνήσει για τα καρδιαγγειακά οφέλη που παρέχουν, καθώς οι μελέτες επί του θέματος έχουν αντικρουόμενα ευρήματα.

Η πιο πρόσφατη από τις μελέτες δημοσιεύθηκε προ διμήνου στην «Επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας» (JAMA) και αφορούσε συνδυασμένη ανάλυση 20 προγενέστερων, στις οποίες είχαν συμμετάσχει 68.680 ασθενείς. Η ανάλυση, που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λήψη των συμπληρωμάτων δεν μειώνει τα εμφράγματα, τα εγκεφαλικά ή τους θανάτους από καρδιοπάθεια.

Ανάλογα ευρήματα είχε και η επονομαζόμενη μελέτη Origin-Grace του Πανεπιστημίου ΜακΜάστερ, στον Καναδά, η οποία δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούνιο και δεν κατόρθωσε να βρει καρδιολογικά οφέλη όσον αφορά την εξέλιξη της αθηροσκλήρυνσης (στεφανιαίας νόσου) σε διαβητικούς και προδιαβητικούς ασθενείς.

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και τα ευρήματα μελέτης σε 20.000 ασθενείς από τη Νότιο Κορέα που δημοσιεύθηκε ένα μήνα νωρίτερα, αλλά και μελέτη του 2010 που δημοσιεύθηκε στην κορυφαία ιατρική επιθεώρηση στον κόσμο, την «New England Journal of Medicine».

Αυτή η τελευταία αφορούσε 4.837 άνδρες, ηλικίας 60-80 ετών, που έπασχαν από καρδιοπάθεια. Οι μισοί πήραν συμπληρώματα ιχθυελαίων και οι υπόλοιποι μια ανενεργό ουσία. Οι ερευνητές τους παρακολούθησαν επί περισσότερο από μία τριετία, διαπιστώνοντας πως ο αριθμός των εμφραγμάτων ήταν παραπλήσιος στις δύο ομάδες.

Αν και όλα αυτά μοιάζουν αρκετά για να κλονιστεί η εμπιστοσύνη κάποιου στα συμπληρώματα των ιχθυελαίων, υπάρχει και ο αντίποδας. Αρκετές μελέτες λ.χ. έχουν προσδώσει στα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα των συμπληρωμάτων ιχθυελαίων αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, οι οποίες καταπραΰνουν τους πόνους των πασχόντων από αρθρίτιδα περισσότερο απ’ όσο τα απλά παυσίπονα.

Επιπλέον, μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα από επιστήμονες του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, έδειξε ότι τα λιπαρά οξέα τους μπορεί να μειώνουν την βιολογική γήρανση των κυττάρων. Και μελέτη σε 14.500 νεαρούς ενήλικες, τους οποίους παρακολουθούν από τη γέννησή τους κατά τη δεκαετία του ’90 επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, δείχνει πως μπορεί να βελτιώνουν την εγκεφαλική λειτουργία και να προστατεύουν από την κατάθλιψη.

Και μετά, είναι οι έρευνες για τη σχέση των ιχθυελαίων με τη συμπεριφορά των παιδιών. Η δρ Άλεξ Ρίτσαρντσον, ερευνήτρια στο Τμήμα Φυσιολογίας, Ανατομίας & Γενετικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μελετά το όλο θέμα εδώ και μία δεκαετία και είναι απολύτως πεπεισμένη για τα οφέλη των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων.
 
«Οποιοσδήποτε πιστεύει ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα δεν ωφελούν την υγεία, πρέπει να εξεταστεί από γιατρό», δήλωσε στους «Sunday Times». «Κανείς δεν έχει βρει πότε πώς ακριβώς προκαλεί καρκίνο το τσιγάρο, αλλά όλοι ξέρουμε πως αυτό είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός».

Ποια είναι, όμως, η θέση των αρμόδιων υγειονομικών ρυθμιστικών αρχών; ΤοΕθνικό Ίδρυμα Υγείας & Κλινικής Υπεροχής (το NICE, ο βρετανικός κυβερνητικός οργανισμός που εκδίδει τις επίσημες συστάσεις για θέματα Υγείας) συνιστά να εξετάζεται η χορήγηση συμπληρωμάτων ιχθυελαίων τους τρεις πρώτους μήνες έπειτα από ένα έμφραγμα, σε όσους δεν προσλαμβάνουν επαρκείς ποσότητες μέσω της διατροφής τους.

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Προδιαγραφών Τροφίμων (EFSA), παρότι απαγορεύει να αναγράφεται στα συμπληρώματα πως μειώνουν τη νοσηρότητα, επιτρέπει να αναγράφουν «γενικούς ισχυρισμούς υγείας» – ότι, μεταξύ άλλων, συμβάλλουν στην διατήρηση της φυσιολογικής όρασης και λειτουργίας της καρδιάς και του εγκεφάλου, καθώς και στην φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών.

Οι ίδιοι οι καταναλωτές, όμως, τί πρέπει να κάνουν; «Κανονικά, θα έπρεπε να προσλαμβάνουν από τη διατροφή τους τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που χρειάζονται», απαντά η διατροφολόγος Βικτώρια Τέιλορ, από το Βρετανικό Ίδρυμα Καρδιάς (BHF). «Αν όμως κάποιος δεν μπορεί, θα πρέπει με κάποιο τρόπο να τα αναπληρώσει, διότι αφ’ ενός ο οργανισμός δεν τα παράγει, αφ’ ετέρου τα χρειάζεται για σχεδόν όλες τις λειτουργίες του».

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα εκ φύσεως υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες στα «παχιά» ψάρια, όπως ο σολομός, η σαρδέλα, το σκουμπρί, οι αντσούγιες και η ρέγγα. Υπάρχουν επίσης σε ορισμένα φυτικά έλαια, όπως το λινέλαιο. Η ημερήσια συνιστώμενη δόση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων ανέρχεται σε τουλάχιστον 400 mg (μία μέση μερίδα σολομού περιέχει 3.000 mg).