Καθοριστική η διατροφή για τη θεραπεία του διαβήτη
Η σωστή διατροφή είναι θεραπευτική για τον διαβήτη, τόσο για τον τύπο 1 όσο και για τον τύπο 2. Τελευταία μάλιστα υπήρξαν μελέτες που έδειξαν ότι ορισμένοι διαβητικοί τύπου 2 θα μπορούσαν να ελέγξουν το σάκχαρό τους μόνο με αλλαγές στη δίαιτά του τους και χωρίς τη βοήθεια φαρμάκων.
Ποια είναι η γενική σύσταση για τη δίαιτα των διαβητικών;
Τα τελευταία χρόνια οι συστάσεις έχουν κάπως αλλάξει. Στη δεκαετία του 1980 συστηνόταν μια δίαιτα αυστηρή ως προς την πρόσληψη των υδατανθράκων αλλά στη συνέχεια έγινε κατανοητό ότι πρέπει να υπάρχουν φυτικές ίνες και φτάσαμε σε οδηγίες που συνιστούσαν το 50-55% των θερμίδων να προέρχεται από τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες. Δημιουργήθηκαν πιο πλήρη διαιτολόγια πάντα με τη συμμετοχή των καλών λιπαρών, ωστόσο πιο πρόσφατα έγινε η επισήμανση να περιορίζονται οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες όπως π.χ. τα σακχαρούχα αναψυκτικά. Ενώ λοιπόν υπήρχε η σύσταση για 50% υδατάνθρακες 30% λίπος και 20% πρωτεΐνες, τώρα αντιμετωπίζουμε κάθε διαβητικό πιο εξατομικευμένα. Φαίνεται πως τα διαιτολόγια με λίγο χαμηλότερους υδατάνθρακες και περισσότερες πρωτεΐνες καθώς και με σωστά διαλεγμένα λιπαρά, αποτελούν έναν καλύτερο τρόπο απώλειας βάρους και αυτό κάνει πολύ καλό στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 2.
Οι πιο μοντέρνες δίαιτες που τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει δημοφιλείς, έχουν θέση στην περίπτωση των διαβητικών;
Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία έχει αγκαλιάσει σήμερα πέντε διαφορετικά πρότυπα διατροφής που μπορεί κάποιος να ακολουθήσει μεταξύ των οποίων και τη Μεσογειακή Διατροφή. Ένας νέος άνθρωπος μπορεί να είναι σε θέση να καταναλώσει περισσότερες πρωτεΐνες ενώ κάποιος άλλος μπορεί να ακολουθήσει ακόμα και μια χορτοφαγική διατροφή που κάποτε ήταν αδιανότητο για τους διαβητικούς. Κατά κάποιο τρόπο, έχουν “απελευθερωθεί” οι συστάσεις, και έχει γίνει κατανοητό ότι σημασία έχουν και οι ανάγκες του κάθε ατόμου. Μπορεί για ένα διάστημα να χρησιμοποιηθούν και δίαιτες τύπου Άτκινς ή τύπου Ζώνης. Επίσης η δίαιτα των “Δύο Ημερών” μπορεί να να έχει αποτέλεσμα σε κάποια νέα άτομα με διαβήτη που δεν έχουν άλλα προβλήματα υγείας. Πρέπει να συνυπολογίζουμε και άλλα θέματα όπως π.χ. αν υπάρχει πρόβλημα με τους νεφρούς, άρα η ίδια δίαιτα δεν είναι για όλους. Προσωπικά, υποστηρίζω τον συμβατικό τρόπο των μειωμένων θερμίδων, που όμως μπορεί να προσαρμόζεται κατά διαστήματα στα “θέλω” ενός ατόμου. Κάποιες αλλαγές συχνά τονώνουν και κινητοποιούν τα άτομα που επιδιώκουν να χάσουν κιλά.
Μπορεί να υπάρξει αντιστροφή του διαβήτη μέσω της διατροφής; Πρόσφατα δημοσιεύθηκε μια μελέτη που κατάφερε κάτι τέτοιο.
Αυτή η μελέτη, που έγινε από τον Ρόι Τέϊλορ στο Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ, ήταν στα όρια της κετογονικής δίαιτας. Πρόκειται για συνέχεια προηγούμενων μελετών με έντονη παρέμβαση, στενή παρακολούθηση και τήρηση ενός διαιτολογίου χαμηλών υδατανθράκων και συνολικών θερμίδων που δεν ξεπερνούσαν τις 850 την ημέρα ή ακόμη τις 650. Αυτά τα αυστηρά διαιτολόγια δεν μπορεί κάποιος να τα ακολουθήσει χωρίς ιατρική παρακολούθηση, ωστόσο σε ένα μεγάλο ποσοστό των διαβητικών τύπου 2 υπήρξε πράγματι υποστροφή του διαβήτη για κάποιο χρονικό διάστημα. Υποστροφή δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται η αιτιολογική βάση του διαβήτη, αλλά ότι τα επίπεδα γλυκόζης γίνονται φυσιολογικά και οι ασθενείς διακόπτουν τα φάρμακά τους. Μια ινδική μελέτη επίσης κατάφερε το ίδιο αλλά σε σχετικά νεαρά άτομα. Όσο πιο πρόσφατα έχει διαγνωστεί ο διαβήτης τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα. Πρέπει ωστόσο να πούμε ότι ένα διαιτολόγιο με πολλές πρωτεΐνες και υδατάνθρακες κάτω του 20% επί των συνολικών θερμίδων δεν είναι από τα πιο υγιεινά, γι’ αυτό και πρέπει κάποιος να παίρνει συμπληρώματα βιταμινών. Ένα διαιτολόγιο από το οποίο λείπουν σε μεγάλο βαθμό τα φρούτα και τα λαχανικά είναι δύσκολο να εφαρμοστεί για πολύ στην πράξη.
Για ποιο λόγο το αδυνάτισμα κάνει καλό στην περίπτωση του διαβήτη;
Διότι είναι καθοριστικό να χαθεί λίπος από το συκώτι και το πάγκρεας, τα δύο όργανα που παίζουν ρόλο στη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος. Το υποδόριο λίπος επίσης παίζει ρόλο δημιουργώντας μια φλεγμονώδη κατάσταση μέσα στο σώμα. Η απώλεια βάρους είναι πολύ σημαντική στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 2 διότι περίπου το 80% των ασθενών αυτής της κατηγορίας έχουν παραπανίσια κιλά. Η παχυσαρκία και ο διαβήτης έχουν αυξηθεί παράλληλα τις τελευταίες δεκαετίες και οι μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και μια μικρή απώλεια βάρους βελτιώνει όλους τους δείκτες. Το λιπαρό συκώτι -η μη αλκοολική λιπώδης νόσος- που βλέπουμε όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια σχετίζεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη η οποία μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2. Ξέρουμε ότι η πορεία ξεκινά με την αύξηση του βάρους, τη δημιουργία σπλαχνικού λίπους και, μέσα από μηχανισμούς που ερευνώνται, καταλήγει στον διαβήτη τύπου 2. Από την άλλη μεριά, και τα άτομα κανονικού βάρους μπορεί να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 συσσωρεύοντας σπλαχνικό λίπος. Ένα υπερηχογράφημα κοιλίας δείχνει αν υπάρχει λίπος στο συκώτι και αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι πρέπει να γίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής προλαβαίνοντας την πορεία προς τον διαβήτη.
Υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές που θα μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση του διαβήτη;
Η έρευνα είναι συνεχής και παρουσιάζονται καινούργια στοιχεία π.χ. για το τσάι, τα αμύγδαλα, το γιαούρτι, το κεφίρ, τον λιναρόσπορο, το μπρόκολο ή άλλα λαχανικά. Τα δημητριακά χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη όπως είναι η βρώμη και τα όσπρια βοηθούν πάρα πολύ. Τα δημητριακά πρέπει να είναι ολικής άλεσης ώστε να έχουμε περισσότερες φυτικές ίνες. Αλλά τα τρόφιμα τα καταναλώνουμε συνήθως σε συνδυασμό μεταξύ τους. Πρέπει επομένως να σχεδιάσουμε ένα γενικότερο πρότυπο αντιδιαβητικής διατροφής. Για παράδειγμα, φαίνεται πως δεν είναι καλό να απουσιάζει το πρωινό. Επίσης τα γεύματα δεν πρέπει να είναι συσσωρευμένα και μεγάλα, αλλά η τροφή να επιμερίζεται σε περισσότερες λήψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η καλή κατανομή των γευμάτων δίνει χρόνο στον οργανισμό να επεξεργαστεί μικρότερο όγκο υδατανθράκων κάθε φορά και άρα το πάγκρεας, που στα διαβητικά άτομα δεν λειτουργεί καλά, επιβαρύνεται λιγότερο. Τα κατάλληλα τρόφιμα λοιπόν πρέπει να ενσωματώνονται σωστά σε ένα πρότυπο διατροφής με όσο γίνεται λιγότερους επεξεργασμένους υδατάνθρακες και χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο.
Τι γνωρίζουμε για το ρόλο των βακτηρίων του εντέρου;
Μέχρι σήμερα ξέρουμε ότι το μικροβίωμα του εντέρου παίζει ρόλο στην παχυσαρκία και άρα εμμέσως έχει σχέση με το διαβήτη. Σε άλλες καταστάσεις όπως π.χ. στο ευερέθιστο έντερο, το μικροβίωμα φαίνεται να έχει άμεση σχέση. Μέχρι στιγμής για τον διαβήτη δεν έχουμε κάτι που μπορεί να μεταφραστεί σε οδηγία, ωστόσο είναι γνωστό ότι ορισμένα προβιοτικά, δηλαδή καλά βακτήρια του εντέρου, συνδέονται με μείωση της φλεγμονής στο σώμα και μείωση του βάρους. Ξέρουμε επίσης ότι οι φυτικές ίνες που αποτελούν την τροφή των βακτηρίων ρυθμίζουν τη γλυκόζη του αίματος. Η σύσταση για τις φυτικές ίνες είναι 25-35 γραμμάρια την ημέρα αλλά για πολλούς αυτό σήμερα είναι ανέφικτο.
Ποιες είναι οι συστάσεις για την άσκηση;
Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στην απώλεια βάρους, όταν βέβαια δεν αναπληρώνονται οι θερμίδες που χάνονται. Ανεξάρτητα από αυτό, η άσκηση κάνει γενικότερα καλό στην υγεία και είναι ευεργετική ως προς το σπλαχνικό λίπος. Για πολλά χρόνια θεωρούσαμε ότι η αερόβια άσκηση ήταν πιο σημαντική διότι οι ασκήσεις αντίστασης μπορούν να αυξήσουν υπερβολικά την πίεση του αίματος την ώρα που γίνονται. Αλλά τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει γίνει σαφές ότι είναι καλύτερα να συνδυάζεται η αερόβια άσκηση και με ασκήσεις αντιστάσεων. Ένα αερόβιο πρόγραμμα 150 λεπτών την εβδομάδα με τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα ασκήσεις με βαράκια φαίνεται πως δίνει μια αρκετά καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου. Εκτός από την ένταξη της σωματικής δραστηριότητας στον τρόπο ζωής μας έχει σημασία και ο ύπνος. Η μικρή διάρκεια του ύπνου ή η κακή ποιότητά του σχετίζεται με πιο συχνή εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2. Όλα δείχνουν ότι η μεγάλη αύξηση του διαβήτη που συνέβη τον προηγούμενο αιώνα οφείλεται στην παχυσαρκία, την καθιστική ζωή και σε αλλαγές που έγιναν στο κιρκάδιο ρυθμό καθώς αρκετοί άνθρωποι άρχισαν να δουλεύουν σε βάρδιες κάτι που συνδέεται με την παχυσαρκία και το διαβήτη.
