Φρούτα και λαχανικά φάρμακο για την οστεοπόρωση

Η διατροφή με λίγα φρούτα και λαχανικά (δηλαδή με λίγες αντιοξειδωτικές ουσίες) προκαλεί οστεοπόρωση και είναι αιτία οστεοπορωτικών καταγμάτων. Το οξειδωτικό στρες αποδεικνύεται με νέες μελέτες ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την εξασθένηση των οστών, σοβαρότερος μάλιστα από την έλλειψη των ορμονών στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση!

Στη μεγάλη μελέτη Φράμιγχαμ λ.χ. βρέθηκε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ οστεοπόρωσης και αρτηριοσκλήρωσης. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «The Journal of Nutrition Health and Aging» βρέθηκε ότι η στέρηση λυκοπενίου (αντιοξειδωτικής ουσίας που βρίσκεται κυρίως στις ντομάτες) για έναν μήνα αυξάνει την οστική απώλεια. Σε μια άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην ίδια επιθεώρηση το 2010, αποδείχθηκε ότι η χορήγηση βιταμίνης C και άλφα-τοκοφερόλης σε ηλικιωμένους βοηθά στην πρόληψη της οστικής απώλειας.

Κινέζοι ερευνητές από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Γκουαντζού μελέτησαν το φαινόμενο σε πειραματόζωα και δημοσίευσαν τον περασμένο Ιούλιο τα αποτελέσματα της έρευνάς τους στην επιθεώρηση «Journal of Surgical Research», όπου αναφέρουν ότι «το οξειδωτικό στρες παίζει σπουδαίο ρόλο στην απώλεια οστού». Και ο έλληνας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας στις ΗΠΑ Σταύρος Μανώλαγας, γράφει ότι «τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι οι αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία, όπως το οξειδωτικό στρες, είναι βασικοί μηχανισμοί στης μείωση της οστικής μάζας και δύναμης». Γι’ αυτό, «πρέπει να τεθούν νέοι στόχοι για την πρόληψη της οστεοπόρωσης».

Το οξειδωτικό στρες

«Προσπαθώντας να καταπολεμήσουμε την εμφάνιση των αναίτιων (οστεοπορωτικών) καταγμάτων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, είχαμε τις προηγούμενες δεκαετίες αποδώσει σημασία κυρίως στη διακοπή παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες και στον μηχανισμό ενεργοποίησης της οστικής απώλειας από την έλλειψη αυτή», λέει ο καθηγητής Ορθοπεδικής και Μεταβολικών Νοσημάτων των Οστών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος στο Ελληνικό Ιδρυμα Οστεοπόρωσης, Γεώργιος Λυρίτης.

«Παρά το γεγονός ότι η έλλειψη των οιστρογόνων παίζει σπουδαίο ρόλο, είχε παραμεληθεί η πιθανότητα συμβολής και άλλων παθολογικών μηχανισμών που προκαλούν οστεοπόρωση και μάλιστα γενικότερα επιδεινώνουν τη γήρανση των ιστών. Τα ενεργά παράγωγα του οξυγόνου (ROS) ξέρουμε σήμερα ότι εμπλέκονται στην οστική βιολογία με το λεγόμενο οξειδωτικό στρες».

Η παραγωγή ενέργειας που γίνεται στα κύτταρα του σώματός μας, είναι απαραίτητη για τη λειτουργία τους. Το εργοστάσιο παραγωγής της ενέργειας αυτής είναι τα μιτοχόνδρια, δηλαδή οργανίδια που προάγουν με τις οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις την απελευθέρωση της απαραίτητης ενέργειας.
 
Αποτέλεσμα των οξειδοαναγωγικών αυτών αντιδράσεων είναι η απελευθέρωση των ενεργών παραγώγων του οξυγόνου (ROS), που έχουν – εκτός από τις ωφέλιμες φυσιολογικές δράσεις (π.χ. την αντιμικροβιακή δράση και τη χαλάρωση των λείων μυϊκών ινών) – και βλαπτικές δράσεις, όπως βλάβη στο DNA, οξείδωση πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, οξείδωση πρωτεϊνών και οξειδωτική αδρανοποίηση ενζύμων.

Για να αποφύγει ο οργανισμός μας τις βλαπτικές αυτές δράσεις των ROS, επιστρατεύει τους αντιοξειδωτικούς αμυντικούς μηχανισμούς του, ενζυματικούς (υπεροξειδική δισμουτάση, καταλάση, οξειδοαναγωγάσες κ.ά.), αλλά και μη ενζυματικούς, που προμηθεύεται από το περιβάλλον μέσω των τροφών (βιταμίνη C, τοκοφερόλη, πολυφαινολικά κ.ά.).

«Η συνεχής ισορροπία μεταξύ οξειδωτικών και αντιοξειδωτικών παραγόντων είναι λοιπόν απαραίτητη για την αποφυγή βλαπτικών δράσεων από την παραγωγή των ROS», εξηγεί ο κ. Λυρίτης. «Οταν δημιουργηθεί διαταραχή της ισορροπίας προς την πλευρά των ROS, τότε προκαλείται το οξειδωτικό στρες. Αυτό είναι επιστημονικά μια παθολογική κατάσταση, που προκαλεί την παραγωγή δραστικών ενδιάμεσων προϊόντων, τα οποία δημιουργούν βλάβες στις κυτταρικές δομές, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να επιδιορθωθούν από τους αμυντικούς μηχανισμούς του κυττάρου».

Με το οξειδωτικό στρες είναι δυνατό να εξηγηθούν διάφορες εκφυλιστικές ασθένειες, που σύμφωνα με τη Θεωρία της Γήρανσης, είναι η αθηροσκλήρωση, η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος του Αλτσχάιμερ κ.ά. Σε αυτές προστίθεται πλέον με τα νέα δεδομένα και η οστεοπόρωση.

Πολλαπλή επίδραση

Η τοξική δράση των ROS και του οξειδωτικού στρες στα οστά είναι πολύπλευρη. Περιλαμβάνει δράση επί των οστεοβλαστών (των κυττάρων που φτιάχνουν οστό) των οστεοκλαστών (των κυττάρων που καταστρέφουν το οστό), αλλά και δράση επί μοριακών μηχανισμών, με αλληλεπιδράσεις με ορμόνες.

«Φυσιολογικά τα ROS συμμετέχουν στην οστεοκλαστική απορρόφηση των οστών σε έντονο βαθμό, παίζοντας ίσως μεγαλύτερο ρόλο από την έλλειψη των ορμονών μετά την εμμηνόπαυση», τονίζει ο κ. Λυρίτης. «Από επιστημονικές μελέτες γνωρίζουμε ότι η ωοθηκεκτομή αυξάνει το οξειδωτικό στρες και μειώνει τα επίπεδα αντιοξειδωτικών μηχανισμών, ενώ επιταχύνει την προοδευτική με το γήρας απώλεια αντιοξειδωτικής ικανότητας. Η χορήγηση αντιοξειδωτικών ουσιών, μόνων τους ή μαζί με ορμονική υποκατάσταση, μειώνουν την οστική απώλεια».

Εχει αποδειχθεί με μελέτες ότι οι οστεοπορωτικοί ασθενείς εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο οξειδωτικό στρες και χαμηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών από τα μη οστεοπορωτικά άτομα. «Το εύρημα αυτό ισχύει επίσης και για τις οστεοπορωτικές μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και αποδεικνύει ότι το οξειδωτικό στρες είναι ανεξάρτητος δείκτης κινδύνου για οστεοπόρωση», υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Οι καπνιστές που παίρνουν λίγες αντιοξειδωτικές ουσίες με την τροφή τους, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο κατάγματος του ισχίου, ενώ αντίθετα ο κίνδυνος αυτός γίνεται ίδιος με τους μη καπνιστές ύστερα από μεγάλη πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών.

«Από επιδημιολογικές μελέτες γνωρίζουμε ότι οι οστεοπορωτικοί ασθενείς έχουν διαιτητική πρόσληψη αντιοξειδωτικών τροφών χαμηλότερη από τους μη οστεοπορωτικούς ασθενείς», λέει ο καθηγητής. «Το εύρημα αυτό ισχύει τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες με οστεοπόρωση. Τα αντιοστεοπορωτικά φάρμακα αυξάνουν την αντιοξειδωτική κατάσταση των οστεοπορωτικών ασθενών. Το εύρημα αυτό έχει αποδειχθεί για τη ραλοξιφαίνη και είναι πιθανό και για τα διφωσφονικά φάρμακα».

Σχέση οστεοπόρωσης – αθηροσκλήρωσης

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολλή συζήτηση για ένα νέο γονίδιο που πήρε το όνομά του από την ελληνική μυθολογία και ονομάστηκε Κλωθώ. Το γονίδιο αυτό φαίνεται ότι ελέγχει τη γήρανση και διαθέτει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

«Παρά το έλλειμμα γνώσης προς το παρόν για την κλινική σημασία του γονιδίου αυτού, αναμένεται ότι θα βοηθήσει στην κατανόηση των μηχανισμών της καταπολέμησης των γηρατειών και της οστεοπόρωσης», λέει ο κ. Λυρίτης.

«Στη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη Framingham βρέθηκε ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της οστικής απώλειας (οστεοπόρωσης) με την ασβεστοποίηση αορτής. Ετσι, η ασβεστοποίηση της αορτής θεωρείται προγνωστικός παράγοντας κινδύνου για μελλοντική εμφάνιση οστεοπορωτικού κατάγματος. Στη μελέτη αυτή εμπλέκεται το γονίδιο Κλωθώ, του οποίου η μετάλλαξή του θεωρείται υπεύθυνη τόσο για την οστεοπόρωση όσο και την αρτηριοσκλήρυνση».

Πού πρέπει, λοιπόν, να στρέψουμε την προσοχή μας πλέον για την πρόληψη της oστεοπόρωσης; «Μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες είναι θεμελιώδης για τον περιορισμό ή και την αποτροπή του οξειδωτικού στρες και γερά οστά», συμβουλεύει ο κ. Λυρίτης.

«Ολα τα λαχανικά έχουν αντιοξειδωτική δράση (ειδικά οι ντομάτες με το λυκοπένιο), καθώς επίσης και άλλα τρόφιμα που περιέχονται στη μεσογειακή διατροφή, όπως το κρεμμύδι, το σκόρδο και τα φρούτα (π.χ. το γκρέιπ φρουτ). Η επαρκής πρόσληψη των βιταμινών Α, C και Ε, σε συνδυασμό με συστηματική άσκηση, συμβάλλουν στην ενίσχυση των αντιοξειδωτικών μηχανισμών».