Το να τρώμε φαγητό που απολαμβάνουμε μπορεί να μας φτιάξει τη διάθεση και να μας κάνει να νιώσουμε ικανοποιημένοι και χαλαροί. Ωστόσο, το να τρώμε τα αγαπημένα μας τρόφιμα μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα, όπως ενοχές και τύψεις. Πώς μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές και να μεγιστοποιήσουμε τις θετικές επιδράσεις των τροφίμων στη διάθεσή μας;

Η αρχή της ευχαρίστησης
Το φαγητό είναι μία από τις απολαύσεις της ζωής, και, αν ήταν δυνατόν, θα καταναλώναμε τρόφιμα που απολαμβάνουμε και θα αποφεύγαμε εκείνα που αποστρεφόμαστε. Έχει αποδειχθεί ότι η κατανάλωση των αγαπημένων μας τροφίμων μπορεί να ενεργοποιήσει την απελευθέρωση των β-ενδορφινών, οι οποίες είναι γνωστό ότι βελτιώνουν τη διάθεση.¹ Εντούτοις, η ελκυστικότητα των τροφίμων δεν σχετίζεται μόνο με τις αισθητήριες ιδιότητές τους∙ εξαρτάται επίσης από το πόσο πεινασμένοι είμαστε, την προηγούμενη εμπειρία μας από την κατανάλωσή τους και τις κοινωνικές περιστάσεις στις οποίες καταναλώνονται. Με άλλα λόγια, ο σωστός τύπος τροφίμων, στον σωστό χρόνο με τη σωστή παρέα μας κάνει να νιώθουμε καλά.

«Έντονη επιθυμία για τρόφιμα»
Η έντονη επιθυμία για κάποια τρόφιμα, ή αλλιώς η παρόρμηση να φάμε συγκεκριμένα τρόφιμα, φαίνεται να είναι πολύ συχνή. Το 60 με 90% των ανθρώπων αναφέρουν έντονη επιθυμία για τρόφιμα ανάλογα με τον πληθυσμό που μελετάται. Είναι ενδιαφέρον ότι οι άνδρες και οι γυναίκες συνδέουν διαφορετικές συμπεριφορές και συναισθήματα σε αυτή την έντονη επιθυμία.² Οι άνδρες ερμηνεύουν συνήθως την έντονη επιθυμία για τρόφιμα ως υποκινούμενη από την πείνα, ενώ οι γυναίκες είναι πιθανότερο να την συνδέσουν με αρνητική διάθεση, όπως ανία και άγχος. Οι γυναίκες είναι επίσης πιθανότερο να παρουσιάσουν αρνητικά συναισθήματα, όπως ενοχή και τύψεις, μετά από την απόλαυση των ποθητών τροφίμων.

Ο Δρ. Peter Rogers, ένας πειραματικός ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, εξηγεί: «Συχνά, τα επιθυμητά τρόφιμα είναι «απαγορευμένα τρόφιμα», όπως η σοκολάτα. Εάν αποφεύγουμε συνειδητά να καταναλώνουμε αυτά τα τρόφιμα, η επιθυμία να τα καταναλώνουμε μεγαλώνει, έως ότου ενδώσουμε τελικά στον πειρασμό. Μετά από την κατανάλωση των τροφίμων, το άτομο νιώθει ενοχές και τύψεις και αποφασίζει να μην τα ξαναφάει».

Νυστάζετε;
Οι επιδράσεις των μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών στα τρόφιμα έχουν μελετηθεί ευρέως, αλλά δεν υπάρχει μέχρι τώρα καμία ξεκάθαρη ομοφωνία για την επίδραση που έχουν αυτές οι θρεπτικές ουσίες στη διάθεση. Για παράδειγμα, ο αριθμός των μελετών που δείχνουν ότι οι υδατάνθρακες προκαλούν στους ανθρώπους τα αισθήματα της χαλάρωσης και της νύστας είναι ίδιος με τον αριθμό εκείνων που δεν μπορούν να βρουν κανένα στοιχείο ότι οι υδατάνθρακες έχουν επιπτώσεις στη διάθεση.³ Ο λόγος θα μπορούσε να είναι ότι διαφορετικά άτομα αντιδρούν διαφορετικά σε αυτές τις θρεπτικές ουσίες, όπως συμβαίνει με την καφεΐνη. Η ευαισθησία στην καφεΐνη φαίνεται να ποικίλει μεταξύ των ατόμων. Μερικά άτομα μπορούν να καταναλώσουν αρκετά φλιτζάνια καφεϊνούχων ποτών στη διάρκεια μερικών ωρών και να μην αισθανθούν καμία επίδραση, ενώ άλλοι μπορούν να νιώσουν τις διεγερτικές επιδράσεις ακόμη και μετά από μία μόνο μερίδα.

Μεγάλες προσδοκίες
Ενώ μπορεί να υπάρχει μια αλληλεπίδραση μεταξύ των τροφίμων και της χημείας του σώματός μας, ο αντίκτυπος των προσδοκιών μας σχετικά με τη διατροφική μας συμπεριφορά δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Παραδείγματος χάριν, αν η κατανάλωση ενός συγκεκριμένου τροφίμου ή ποτού βελτιώνει κανονικά τη διάθεση ή την επαγρύπνησή μας, το κάνει ακριβώς επειδή το αναμένουμε, ακόμα κι αν το ενεργό συστατικό λείπει!⁴

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η γεύση των τροφίμων και η ευχαρίστηση της κατανάλωσής τους μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση και την ευεξία μας. Αλλά η ισχυρά θετική επίδραση της κατανάλωσης των «κακών αλλά νόστιμων» τροφίμων συχνά υπονομεύεται από την ενοχή. Ο Δρ. Rogers μας δίνει την παρακάτω συμβουλή για να μας βοηθήσει να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη των τροφίμων στη βελτίωση της διάθεσης.

«Το σημαντικότερο πράγμα είναι να ξεφορτωθούμε οποιαδήποτε συναισθήματα ενοχής σχετικά με το φαγητό. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να φτιάξουμε τη σχέση μας με τα τρόφιμα και να αναπτύξουμε ρεαλιστικές υγιεινές συνήθειες διατροφής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τρόπους για τη διαχείριση της κατανάλωσης των αγαπημένων μας τροφίμων, ώστε να μεγιστοποιηθεί η ευχαρίστηση που μας παρέχουν χωρίς να γίνεται υπερκατανάλωση.»

Το Food Today θα ασχοληθεί σε ένα μελλοντικό τεύχος με συγκεκριμένες επιδράσεις διαφόρων θρεπτικών συστατικών στη διάθεση.

Βιβλιογραφικές αναφορές
 

1. Drewnowski A (1997) Taste preferences and food intake. Annual Reviews of Nutrition. 17; 237-53
2. Weingarten HP & Elston D (1991) Food cravings in a college population. Appetite 17; 167-175
3. Reid M & Hammersley R (1999) The effects of carbohydrates on arousal. Nutrition Research Reviews 12; 3 -23
4. Flaten MA & Blumenthal TD (1999) Caffeine-associated stimuli elicit conditioned responses: an experimental model of the placebo effect Psychopharmacology 145; 105-112

www.eufic.org